Księgi natchnione i ich interpretacja. Inspirujące przesłanie Josepha Ratzingera – Benedykta XVI

Autorzy

Sławomir Zatwardnicki
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, Polska
https://orcid.org/0000-0001-7597-6604

Słowa kluczowe:

Objawienie Boże, Pismo Święte, Tradycja, natchnienie biblijne, teologia natchnienia, natchnione świadectwo Objawienia, hermeneutyka biblijna, teologia, hermeneutyka wiary, hermeneutyka reformy, Joseph Ratzinger, Benedykt XVI, Biblia, egzegeza

Streszczenie

Książka jest o drodze od objawienia się Boga do natchnionego świadectwa o tym objawieniu. Porusza problem relacji między Tradycją i Pismem Świętym z jednej, a objawieniem z drugiej strony. Rozważa również zasady, które winny być brane pod uwagę w interpretacji tekstów spisanych z inspiracji Ducha Świętego. Reguły te wynikają z natury Biblii jako dzieła Bosko-ludzkiego. Przewodnikiem w odkrywaniu biblijnego natchnienia oraz zasad kierujących badaniami Pisma Świętego jest Joseph Ratzinger – Benedykt XVI. Książka stanowi nie tylko ekspozycję poglądów papieża seniora, ale jest również ich twórczym rozwinięciem. Najmocniej dało ono o sobie znać w kwestiach roli sensus fidei w egzegezie oraz w ocenie fundamentalizmu biblijnego. Monografia podejmuje temat postulowanej przez papieża-seniora „hermeneutyki wiary”. Polega ona na łączeniu wiary i rozumu, a dokładniej: na współistnieniu zasad teologicznych i metod naukowych w egzegezie Pisma Świętego. W publikacji zaproponowano teologiczne ugruntowanie dla metod naukowych w egzegezie. Wskazano również na teologiczny fundament dla tzw. wielkich zasad interpretacji Biblii. Treść pierwszych siedmiu rozdziałów rozprawy została zorganizowana w oparciu o dwa tytułowe pojęcia: „księgi natchnione” oraz ich „interpretacja”. Ostatni rozdział prezentuje reguły, jakie według Benedykta XVI winny rządzić wykładnią dokumentów Soboru Watykańskiego II. Tak zwana „hermeneutyka reformy” widziana jest tutaj jako jedna z odsłon „hermeneutyki wiary”.

Biogram autora

Sławomir Zatwardnicki - Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, Polska

Doktor teologii, adiunkt na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu. Sekretarz redakcji „Wrocławskiego Przeglądu Teologicznego”. Wykładowca, publicysta, autor wielu artykułów oraz dwudziestu książek. Członek Towarzystwa Teologów Dogmatyków w Polsce oraz Stowarzyszenia Teologów Fundamentalnych w Polsce. Zaangażowany w działalność ewangelizacyjno-formacyjną, odpowiedzialny za jedną z filii Szkoły Życia Chrześcijańskiego i Ewangelizacji Świętej Maryi z Nazaretu Matki Kościoła.

Bibliografia

Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu w przekła­dzie z języków oryginalnych. Opracował Zespół Biblistów Polskich z inicjatywy benedyktynów tynieckich, wyd. 5, Poznań 2003.

Popowski R., Grecko-polski Nowy Testament. Wydanie interlinearne z kodami gramatycznymi, tłum. R. Popowski, M. Wojciechowski, Prymasowska Seria Biblijna, red. nauk. W. Chrostowski, War­szawa 1994.

Dzieła Josepha Ratzingera – Benedykta XVI

Dokumenty oficjalne Benedykta XVI

Benedykt XVI, List apostolski w formie motu proprio „Porta fidei” (11.10.2011), Watykan 2011.

Benedykt XVI, Adhortacja „Sacramentum caritatis” (22.02.2007), Watykan 2007.

Benedykt XVI, Adhortacja „Verbum Domini” (30.09.2010), Watykan 2010.

Papieskie przemówienia, wystąpienia, katechezy, homilie

Benedykt XVI, „Wydarzenia, które zachowamy w pamięci i sercu”. Spotkanie z kardynałami, biskupami i pracownikami Kurii Rzymskiej (22.12.2005), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/kuriarz_22122005.html [dostęp: 20.03.2020].

Benedykt XVI, Audiencja generalna Pismo Święte i Tradycja „mocnym fundamentem” apostolskiego przepowiadania (28.01.2009), „L’Osservatore Romano”, wyd. polskie, 2009, nr 3, s. 37–39.

Benedykt XVI, Audiencja generalna Komunia w czasie – Tradycja (26.04.2006), https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/audiencje/ag_26042006.html [dostęp: 18.03.2020].

Benedykt XVI, Blisko, najbliżej Chrystusa. Apostołowie i pierwsi uczniowie, tłum. W. Szymona, Poznań 2008.

Benedykt XVI, Homilia Papieża wygłoszona podczas Mszy św. na zakończenie Synodu Słowo musi być przekładane na uczynki miłości (26.11.2008), „L’Osservatore Romano”, wyd. polskie, 2009, nr 1, s. 32–34.

Benedykt XVI, Homilia podczas Mszy św. w uroczystość Objawienia Pańskiego (6.01.2009), „L’Osservatore Romano”, wyd. polskie, 2009, nr 3, s. 18–19.

Benedykt XVI, Katechezy o św. Pawle, http://www.teologiapolityczna.pl/katechezy-o-sw.-pawle--benedykt-xvi/ [dostęp: 20.03.2020].

Benedykt XVI, Przemówienie do duchowieństwa diecezji rzymskiej Sobór źródłem entuzjazmu i nadziei (14.02.2013), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/diec-­rzymska_14022013.html [dostęp: 20.03.2020].

Benedykt XVI, Przemówienie do uczestników zgromadzenia plenarnego Papieskiej Komisji Biblijnej Tradycja i Pismo Święte przenikają się nawzajem (23.04.2009), „L’Osservatore Romano”, wyd. polskie, 2009, nr 6, s. 33–35.

Benedykt XVI, Przemówienie do wspólnoty akademickiej Papieskiego Instytutu Biblijnego Biblia jest duszą teologii i źródłem autentycznej duchowości (26.10.2009), „L’Osservatore Romano”, wyd. polskie, 2010, nr 2, s. 23–24.

Benedykt XVI, Przemówienie Ojca Świętego Benedykta XVI do uczestników sesji plenarnej Międzynarodowej Komisji Teologicznej, http://w2.vatican.va/content/benedict-xvi/pl/speeches/2012/december/documents/hf_ben-xvi_spe_20121207_cti.html [dostęp: 20.03.2020].

Benedykt XVI, Przemówienie Ojca Świętego do biskupów, którzy uczestniczyli w Soborze Watykańskim II Świętość wprowadza odwieczne „dziś” Boga w „dziś” człowieka naszej epoki (12.10.2012), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/rw-biskupi_12102012.html [dostęp: 20.03.2020].

Benedykt XVI, Przemówienie wygłoszone w czasie spotkania z Kolegium Kardynałów Kościół budzi się w duszach (28.02.2013), http://www.opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_xvi/przemowienia/kardynalowie_28022013.html [dostęp: 20.03.2020].

Benedykt XVI, Przesłanie z okazji zgromadzenia plenarnego Papieskiej Komisji Biblijnej Poprzez swoje Słowo Bóg pragnie przekazać nam prawdę o sobie i o ludzkości (2.05.2011), „L’Osservatore Romano”, wyd. polskie, 2011, nr 7, s. 20–21.

Benedykt XVI, Spotkanie z przedstawicielami świata kultury w Kolegium Bernardynów Fundamentem prawdziwej kultury jest poszu­kiwanie Boga (12.09.2008), „L’Osservatore Romano”, wyd. polskie, 2008, nr 10–11, s. 12–16.

Benedykt XVI, Wystąpienie podczas XIV kongregacji generalnej Synodu Biskupów Egzegeza nie tylko historyczna, ale i teologiczna (14.10.2008), „L’Osservatore Romano”, wyd. polskie, 2008, nr 12, s. 34–35.

Publikacje naukowe, wykłady, wprowadzenia, rozmowy

Benedykt XVI, Myśli o Słowie Bożym, tłum. M. Wilk, Kraków 2008.

Benedykt XVI, P. Seewald, Ostatnie rozmowy, tłum. J. Jurczyński, Kraków 2016.

Benedykt XVI, P. Seewald, Światłość świata. Papież, Kościół i znaki czasu. Benedykt XVI w rozmowie z Peterem Seewaldem, tłum. P. ­Napiwodzki, Kraków 2011.

Ratzinger J. (Benedykt XVI), Formalne zasady chrześcijaństwa. Szkice do teologii fundamentalnej, tłum. W. Szymona, Poznań 2009 (por. Opera omnia, t. 9, cz. 1).

Ratzinger J. (Benedykt XVI), von Balthasar H.U., Maryja w tajemnicy Kościoła, tłum. W. Szymona, Kraków 2007.

Ratzinger J. (Benedykt XVI), Jezus z Nazaretu, cz. 1, Od chrztu w Jordanie do Przemienienia, tłum. W. Szymona, Kraków 2007 (por. Opera omnia, t. 6, cz. 1).

Ratzinger J. (Benedykt XVI), Jezus z Nazaretu, cz. 2, Od wjazdu do Jerozolimy do Zmartwychwstania, tłum. W. Szymona, Kielce 2011 (por. Opera omnia, t. 6, cz. 1).

Ratzinger J. (Benedykt XVI), Jezus z Nazaretu. Dzieciństwo, tłum. W. Szymona, Kraków 2012 (por. Opera omnia, t. 6, cz. 1).

Ratzinger J. (Benedykt XVI), Kościół. Wspólnota w drodze, tłum. D. Chodyniecki, Kielce 2009.

Ratzinger J. (Benedykt XVI), Patrzeć na Chrystusa, tłum. P. Gąsior, Kraków 2007 (por. Opera omnia, t. 6, cz. 2).

Ratzinger J. (Benedykt XVI), Wykłady bawarskie z lat 1963–2004, tłum. A. Czarnocki, Warszawa 2009.

Ratzinger J., Chrystus i Jego Kościół, tłum. W. Szymona, Kraków 2005.

Ratzinger J., Duch liturgii, tłum. E. Pieciul, Poznań 2002 (por. Opera omnia, t. 11).

Ratzinger J., III Tajemnica fatimska – komentarz teologiczny, https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WR/kongregacje/kdwiary/fatima_4.html [dostęp: 19.03.2020].

Ratzinger J., Jezus Chrystus dzisiaj, w: J. Ratzinger, J. Królikowski, Z Chrystusem w historii. Rozważania chrystologiczne , tłum. J. Królikowski, Kraków 1999, s. 7–26 (por. Opera omnia, t. 6, cz. 2).

Ratzinger J., Jezus z Nazaretu. Studia o chrystologii, tłum. M. Górecka, W. Szymona, Lublin 2015, Opera omnia, t. 6, cz. 1.

Ratzinger J., Jezus z Nazaretu. Studia o chrystologii, tłum. W. ­Szymona, Lublin 2015, Opera omnia, t. 6, cz. 2.

Ratzinger J., Kontrowersje wokół interpretacji Pisma, w: tenże, Słowo Boga. Pismo – Tradycja – Urząd, tłum. W. Szymona, Kraków 2008, s. 89–123 (por. Opera omnia, t. 9, cz. 2).

Ratzinger J., Messori V., Raport o stanie wiary. Z Ks. Kardynałem Josep­hem Ratzingerem rozmawia Vittorio Messori, tłum. Z. Oryszyn, J. Chrapek, Kraków–Warszawa 1986 (por. Opera omnia, t. 13, cz. 1).

Ratzinger J., Moje życie, oprac. wersji pol. W. Wiśniowski, Często­chowa 2005.

Ratzinger J., O nauczaniu II Soboru Watykańskiego. Formułowanie – Przekaz – Interpretacja, tłum. W. Szymona, Lublin 2016, Opera omnia, t. 7, cz. 1.

Ratzinger J., O nauczaniu II Soboru Watykańskiego. Formułowanie – Przekaz – Interpretacja, tłum. E. Grzesiuk, Lublin 2016, Opera omnia, t. 7, cz. 2.

Ratzinger J., O sensie bycia chrześcijaninem, tłum. J. Merecki, Kraków 2006 (por. Opera omnia, t. 4).

Ratzinger J., Patrzeć na przebitego. Szkice o chrystologii duchowej, tłum. J. Merecki, Kraków 2008 (por. Opera omnia, t. 6, cz. 2).

Ratzinger J., Prawda w teologii, tłum. M. Mijalska, Kraków 2001.

Ratzinger J., Problem pojęcia Tradycji – próba jego uściślenia, w: tenże, Słowo Boga. Pismo – Tradycja – Urząd, tłum. W. Szymona, Kraków 2008, s. 41–87 (por. Opera omnia, t. 9, cz. 1).

Ratzinger J., Przedmowa, w: Papieska Komisja Biblijna, Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej, tłum. R. Rubinkiewicz, Kielce 2002, s. 5–11 (por. Opera omnia, t. 9, cz. 2).

Ratzinger J., Rozumienie objawienia i teologia historii według Bonawentury. Rozprawa habilitacyjna i studia nad Bonawenturą, tłum. J. Merecki, Lublin 2014, Opera omnia, t. 2.

Ratzinger J., Seewald P., Bóg i świat. Wiara i życie w dzisiejszych ­czasach. Z kardynałem Josephem Ratzingerem Benedyktem XVI rozmawia Peter Seewald, tłum. G. Sowinski, Kraków 2001 (por. Opera omnia, t. 13, cz. 2).

Ratzinger J., Seewald P., Sól ziemi. Chrześcijaństwo i Kościół katolicki na przełomie tysiącleci. Z kardynałem rozmawia Peter Seewald, tłum. G. Sowinski, Kraków 1997 (por. Opera omnia, t. 13, cz. 1).

Ratzinger J., Sources and Transmission of the Faith, „Communio. International Catholic Review” 1983, nr 10, s. 17–34.

Ratzinger J., Świętego Bonawentury teologia historii, tłum. E.I. Zieliński, Lublin 2010 (por. Opera omnia, t. 2).

Ratzinger J., Teologia liturgii. Sakramentalne podstawy życia chrześcijańskiego, tłum. W. Szymona, Lublin 2012, Opera omnia, t. 11.

Ratzinger J., W drodze do Jezusa Chrystusa, tłum. J. Merecki, Kraków 2004.

Ratzinger J., W rozmowie z czasem, cz. 1, Lublin 2017, Opera omnia, t. 13, cz. 1.

Ratzinger J., W rozmowie z czasem, cz. 2, Lublin 2017, Opera omnia, t. 13, cz. 2.

Ratzinger J., Wiara i teologia. Wykład na Papieskim Wydziale Teologicznym we Wrocławiu z okazji nadania godności doktora honorowego, 27 października 2000 r., tłum. J. Krucina, w: Jego Eminencja Kardynał Joseph Ratzinger – Jego Świątobliwość Papież Benedykt XVI doktor „honoris causa” Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu, red. W. Mróz, Świdnica 2005, s. 67–75 (por. Opera omnia,

t. 9, cz. 1)

Ratzinger J., Wiara w Piśmie i Tradycji. Teologiczna nauka o zasadach, tłum. J. Merecki, Lublin 2018, Opera omnia, t. 9, cz. 1.

Ratzinger J., Wiara w Piśmie i Tradycji. Teologiczna nauka o zasadach, tłum. J. Merecki, Lublin 2018, Opera omnia, t. 9, cz. 2.

Ratzinger J., Wprowadzenie do chrześcijaństwa. Wyznanie – Chrzest – Naśladowanie, tłum. R. Biel, M. Górecka, Lublin 2017, Opera omnia, t. 4.

Ratzinger J., Wprowadzenie do dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej, w: Interpretacja Biblii w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komentarzem biblistów polskich , tłum. i red. R. Rubinkiewicz, Warszawa 1999, s. 21–23 (Opera omnia, t. 9, cz. 2).

Ratzinger J., Wprowadzenie w chrześcijaństwo, tłum. Z. Włodkowa, Kraków 2012, Opera omnia, t. 4.

Ratzinger J., Zmartwychwstanie i życie wieczne. Studia o eschatologii i teologii nadziei, tłum. J. Kobienia, Lublin 2014, Opera omnia, t. 10.

Inne wypowiedzi Magisterium Kościoła i ich zbiory

Biblia w dokumentach Kościoła, teksty do druku przygotował R. Pietkiewicz; komentarze: A. Jankowski, H. Lempa, R. Pietkiewicz, Wrocław 1997.

Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, opr. S. Głowa, I. Bieda, Poznań 1998.

Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła, red. I. Bokwa, Poznań 2007.

Dokumenty soborów powszechnych. Tekst grecki, łaciński, polski, t. 1, Nicea I, Konstantynopol I, Efez, Chalcedon, Konstantynopol II, Konstantynopol III, Nicea II (325–787), układ i oprac. A. Baron, H. Pietras, Kraków 2007.

Enchiridion Biblicum. Documenti della Chiesa sulla Sacra Scriptura. Edizione bilingue, Bologna 1994.

Franciszek, Adhortacja „Evangelii gaudium” (24.11.2013), Watykan 2013.

Franciszek, Bulla o nadzwyczajnym jubileuszu Miłosierdzia „Misericordiae vultus” (11.04.2015), http://www.vatican.va/content/francesco/pl/apost_letters/documents/papa-francesco_bolla_20150411_misericordiae-vultus.html [dostęp: 21.03.2020].

Franciszek, Encyklika „Lumen fidei” (29.06.2013), Watykan 2013.

Franciszek, Konstytucja apostolska o uniwersytetach i wydziałach kościel­nych „Veritatis gaudium”, http://w2.vatican.va/content/francesco/pl/apost_constitutions/documents/papa-francesco_costituzione-ap_20171208_veritatis-gaudium.html [dostęp: 18.03.2020].

Franciszek, List z okazji 100 rocznicy ustanowienia Wydziału Teologicznego na „Pontificia Universidad Católica Argentina” (3.03.2015), https://w2.vatican.va/content/francesco/it/letters/2015/documents/papa-francesco_20150303_lettera-universita-cattolica-argentina.html [dostęp: 18.03.2020].

Jan Paweł II, Encyklika „Fides et ratio” (14.09.1998), Watykan 1998.

Jan Paweł II, Encyklika „Slavorum Apostoli” (2.06.1985), Watykan 1985.

Jan Paweł II, Przemówienie na temat interpretacji Biblii w Kościele, w: Interpretacja Biblii w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komentarzem biblistów polskich , tłum. i red. R. Rubinkiewicz, Warszawa 1999, s. 9–20.

Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 2009.

Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja „Dominus Iesus” (O jedyności i powszechności zbawczej Jezusa Chrystusa i Kościoła), Kraków [b.r.].

Kongregacja Nauki Wiary, Instrukcja o powołaniu teologa w Kościele „Donum Veritatis”, w: W trosce o pełnię wiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966–1994, red. i tłum. J. Królikowski, Z. Zimowski, Tarnów 2010, s. 425–445.

Kongregacja Nauki Wiary, Nota zawierająca wskazania duszpasterskie na Rok Wiary (6.01.2012), http://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_20120106_nota-anno-fede_pl.html [dostęp: 1.04.2020].

Leon XIII, Encyklika „Providentissimus Deus”, w: Biblia w dokumentach Kościoła, teksty do druku przygotował R. Pietkiewicz; komentarze: A. Jankowski, H. Lempa, R. Pietkiewicz, Wrocław 1997, s. 19–43.

Pius XII, Encyklika „Divino Afflante Spiritu” (30.09.1943), Watykan 1943, w: Biblia w dokumentach Kościoła, teksty do druku przygotował R. Pietkiewicz; komentarze: A. Jankowski, H. Lempa, R. Pietkiewicz, Wrocław 1997, s. 89–110.

Pius XII, Encyklika „O Kościele, mistycznym Ciele Chrystusa «Mystici Corporis»”, Wrocław 2001.

Sobór Watykański II, Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski. Nowe tłumaczenie, Poznań 2002.

Dokumenty papieskich komisji teologicznej i biblijnej

Międzynarodowa Komisja Teologiczna, „Sensus fidei” w życiu Kościoła. Dokument Międzynarodowej Komisji Teologicznej (2014), tłum. M. Moskal, Kraków 2015.

Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Apostolskość Kościoła i Sukcesja Apostolska (1973), tłum. J. Królikowski, w: Od wiary do teologii. Dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej 1969–1996, red. J. Królikowski, Kraków 2000, s. 19–31.

Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Bóg Trójca, jedność ludzi. Monoteizm chrześcijański przeciwko przemocy (2014), tłum. K. Stopa, Kraków 2014.

Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Diakonat: Ewolucja i perspektywy (2002), tłum. J. Królikowski, „Diakon” 2005, nr 2, s. 75–160.

Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Interpretacja dogmatów (1990), tłum. J. Królikowski, w: Od wiary do teologii. Dokumenty Między­narodowej Komisji Teologicznej 1969–1996, red. J. Królikowski, Kraków 2000, s. 273–302.

Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Pamięć i pojednanie. Kościół i winy przeszłości. Dokument Międzynarodowej Komisji Teologicznej (2000), tłum. J. Królikowski, Kraków 2000.

Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Świadomość, jaką Jezus miał o sobie samym i o swoim posłaniu (1985), tłum. J. Bielecki, w: Od wiary do teologii. Dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej 1969–1996, red. J. Królikowski, Kraków 2000, s. 237–250.

Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Teologia dzisiaj. Perspektywy, zasady i kryteria (2012), tłum. K. Stopa, Kraków 2012.

Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Wiara i inkulturacja (1989), tłum. J. Królikowski, w: Od wiary do teologii. Dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej 1969–1996, red. J. Królikowski, Kraków 2000, s. 251–271.

Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Wybrane zagadnienia z chrystologii (1979), tłum. J. Bielecki, w: Od wiary do teologii. Dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej 1969–1996, red. J. Królikowski, Kraków 2000, s. 111–132.

Międzynarodowa Komisja Teologiczna, Wybrane zagadnienia z eklezjologii (1984), tłum. A. Michalik, w: Od wiary do teologii. Dokumenty Międzynarodowej Komisji Teologicznej 1969–1996, red. J. Królikowski, Kraków 2000, s. 197–236.

Papieska Komisja Biblijna, Biblia i chrystologia, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1988, nr 3, s. 185–226.

Papieska Komisja Biblijna, Instrukcja w sprawie historyczności Ewangelii „Sancta Mater Ecclesia”, tłum. A. Klawek, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1964, nr 4, s. 197–207.

Papieska Komisja Biblijna, Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej, tłum. R. Rubinkiewicz, Kielce 2002.

Papieska Komisja Biblijna, Natchnienie i prawda Pisma Świętego. Słowo, które od Boga pochodzi i mówi o Bogu, aby zbawić świat, tłum. H. Witczyk, Kielce 2014.

Papieska Komisja Biblijna, Interpretacja Biblii w Kościele, w: Interpretacja Biblii w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komentarzem biblistów polskich , tłum. i red. R. Rubinkiewicz, Warszawa 1999, Rozprawy i Studia Biblijne, t. 4, s. 25–100.

Opracowania i literatura pomocnicza

Alberigo G., Krótka historia II Soboru Watykańskiego, tłum. P. Borkowski, Warszawa 2005.

Allen J.L., Papież Benedykt XVI. Biografia Josepha Ratzingera, tłum. R. Bartold, Poznań 2005.

Anderwald A., Jezus Chrystus – historia i misterium. Teologicznofundamentalne zamyślenia nad książką Benedykta XVI „Jezus z Nazaretu”, w: W kręgu teologii Josepha Ratzingera-Benedykta XVI. Wykłady otwarte w zamiejscowym ośrodku Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego w Gliwicach (2006/2007), red. K. Wolsza, Opole 2008, s. 25–38.

Bachanek G., Sakramentalna struktura Słowa Bożego w teologii kard. J. Ratzingera, „Verbum Vitae” 2005, nr 7, s. 215–229.

Balthasar von H.U., Bóg jest swym własnym egzegetą, tłum. Z. Hanas, „Communio” 1986, nr 3, s. 58–64.

Balthasar von H.U., Cordula albo o świadectwie chrześcijanina, tłum. F. Wycisk, Kraków 2002.

Balthasar von H.U., Medytacja chrześcijańska, tłum. W. Szymona, Poznań 2014.

Balthasar von H.U., Teologia a świętość, tłum. M. Serzycki, w: Podstawy wiary – teologia, red. L. Balter, Poznań 1991, s. 424–432.

Barth G., Wolność a łaska. Interpretacja problemu w tradycji chrześci­jańskiej, „Teologia w Polsce” 2015, nr 1, s. 39–55.

Bartnik C., Matka Boża, Lublin 2012.

Berger P. L., Między relatywizmem a fundamentalizmem, „W drodze” 2007, nr 9, s. 4–20.

Bokwa I., Kształtowanie się problematyki chrystologiczno-eschatologicznej w twórczości Hansa Ursa von Balthasara (1905–1988), „Studia Theologica Varsaviensia” 1996, nr 1, s. 155–181.

Borto P., Teoria i praktyka uwzględniania „sensus fidelium” przez Magisterium w czasach nowożytnych, w: Wiara – wiarygodność, red. D. Wąsek, Kraków 2014, s. 115–141.

Borto P., Tradycja a Objawienie w teologii Yves’a Congara i Henri de Lubaca, Kielce 2007.

Bouyer L., Wprowadzenie do życia duchowego. Zarys teologii ascetycznej i mistycznej, tłum. L. Rutowska, Warszawa 2014.

Braaten C.E., A Chalcedonian Hermeneutic, „Pro Ecclesia” 1994, nr 1, s. 18–22.

Bronk A., Zrozumieć świat współczesny, Lublin 1998.

Cantalamessa R., „Litera zabija, Duch ożywia”. Lektura duchowa Biblii, w: Słowo Boże w życiu i misji Kościoła, red. S. Szymik, Lublin 2009, s. 273–285.

Chmiel J., Paradosis: Interpretacja Tradycji i hermeneutyka biblijna, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 1992, nr 2, s. 1–5.

Chodkowski F.K., „Ty jesteś Chrystus Syn Boga żywego”. Zarys chrystologii Josepha Ratzingera, Poznań 2007.

Chromy Z., Teologia Słowa Bożego Benedykta XVI, w: Słowo Boże w życiu i misji Kościoła. Wokół adhortacji apostolskiej Benedykta XVI «Verbum Domini», red. D. Ostrowski, Świdnica 2012, s. 45–60.

Chromy Z., Zbawieni przez wiarę. Teologia Benedykta XVI w kontekście Roku Wiary 2012–2013, Świdnica 2013.

Christerson B., Flory R.W., The Rise of Network Christianity: How Independent Leaders are Changing the Religious Landscape, New York 2017.

Czaja A., Naczelna zasada i przewodnie idee teologii Josepha Ratzingera, „Forum Teologiczne” 2007, nr 8, s. 5–18.

Dąbek T.M., Postulat jedności interpretacji Biblii i doświadczenia Kościoła w posynodalnej adhortacji Benedykta XVI „Verbum Domini”, w: Hermeneutyka Pisma Świętego w Kościele. Wokół adhortacji „Verbum Domini” Benedykta XVI o Słowie Bożym w życiu i misji Kościoła, red. R. Pindel, S. Jędrzejewski, Kraków 2012, s. 9–25.

Donneaud H., Debata wokół hermeneutyki Soboru, http://christianitas.org/news/debata-wokol-hermeneutyki-soboru/ [dostęp: 20.03.2020].

Dulles A., Models of Revelation, New York 1983.

Dulles A., Theology and Worship. The reciprocity of prayer and belief, „Ex auditu” 1992, nr 8, s. 85–94.

Farkasfalvy D., W poszukiwaniu nowej, „postkrytycznej” metody egzegezy biblijnej, w: Nowa ewangelizacja, red. L. Balter, Poznań 1993, s. 272–290.

Farkasfalvy D., Inspiration and Interpretation. A Theological Introduction to Sacred Scripture, Washington, 2010.

Feliga P., „Nowe” a ciągłość doktryny. Głos w dyskusji nad „hermeneutyką reformy” Benedykta XVI, http://christianitas.org/news/nowe-ciaglosc-doktryny-glos-w-dyskusji-nad-hermeneutyka-reformy-benedykta-xvi/ [dostęp: 21.03.2020].

Ferdek B., Błąd teologiczny a ekumenizm, w: Status błędu w filozofii i teologii, red. B. Ferdek, L. Miodoński, Wrocław 2014, s. 155–168.

Ferdek B., Objawienie w doktrynie kard. Josepha Ratzingera/Benedykta XVI, w: „Studia theologiae fundamentalis” 2010, t. 1, s. 170–176.

Ferdek B., Via philosophica, w: Via benedicta. Warsztat naukowy Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, red. B. Ferdek, W. Trojnar, Wrocław 2020, s. 195–208.

Fitzmyer J.A., The Biblical Commission and Christology, „Theological Studies” 1985, nr 3, s. 407–479.

Franciszek, Wolton D., Otwieranie drzwi. Rozmowy o Kościele i świecie, tłum. M. Chojnacki, Kraków 2018.

Gacka B., Słowo Boże „duszą” teologii, w: Słowo Boże w Kościele, red. R. Kuligowski, M. Jagodziński, D. Swend, Warszawa 2009, s. 9–19.

Gęsikowski M., Hermeneutyka biblijna – to znaczy jaka? Refleksje wokół adhortacji Benedykta XVI „Verbum Domini”, w: Słowo Boże w życiu i misji Kościoła. Wokół adhortacji apostolskiej Benedykta XVI „Verbum Domini”, red. D. Ostrowski, Świdnica 2012, s. 61–71.

Giambrone A., The Quest for the „Vera et Sincera de Jesu”: „Dei Verbum” §19 and the Historicity of the Gospels, „Nova et Vetera”, English edition, 2015, nr 1, s. 87–123.

Glombik K., Wprowadzenie, w: Wokół osoby i myśli Benedykta XVI. Wykłady otwarte zorganizowane w okresie Wielkiego Postu 2006, red. K. Glombik, Opole 2006, s. 5–9.

Górnicki M., Pentekostalizacja i problem heterodoksyjnych nurtów protestanckich, „Duchowość w Polsce” 2017/2018, t. 19/20, s. 251–265.

Grzybek S., Rys historyczny konstytucji „Dei Verbum”, w: Idee przewodnie soborowej konstytucji o Bożym Objawieniu, Kraków 1968, s. 13–30.

Guardini R., Objawienie. Natura i formy objawienia, tłum. A. Paygert, Warszawa 1957.

Guardini R., Pismo Święte i nauka wiary. Poznanie duchowe, które otrzy­muje się w darze, tłum. K. Czuba, Kielce 2002.

Guitton J., Maryja, tłum. T. Dmochowska, Warszawa 1956.

Gunton C.E., A Brief Theology of Revelation, London–New York 2005.

Hahn S.W., Covenant and Communion. The Biblical Theology of Pope Benedict XVI, Grand Rapids 2009.

Haught J.F., The Revelation of God in History, Eugene 2009.

Jankowski A., Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym, w: Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym („Dei Verbum”), Kraków 1967, s. 35–44.

Jankowski A., Wprowadzenie do Konstytucji dogmatycznej o Objawieniu Bożym, w: Biblia w dokumentach Kościoła, teksty do druku przygotował R. Pietkiewicz; komentarze: A. Jankowski, H. Lempa, R. Pietkiewicz, Wrocław 1997, s. 157–165.

Jeanrond W.G., Hermeneutyka teologiczna. Rozwój i znaczenie, tłum. M. Borowska, Kraków 1999.

Jelonek T., Biblia w nauczaniu Kościoła, Kraków 2011.

Jędrzejewski S., Chrystologiczna lektura Biblii w adhortacji Verbum Domini, w: Hermeneutyka Pisma Świętego w Kościele. Wokół adhortacji Verbum Domini Benedykta XVI o Słowie Bożym w życiu i misji Kościoła, red. R. Pindel, S. Jędrzejewski, Kraków 2012, s. 55–65.

Kasper W., Wystąpienie kard. Waltera Kaspera na temat Soboru Watykańskiego II „Ani mit, ani tanie banały”, http://www.osservatoreromano.va/pl/news/ani-mit-ani-tanie-banay#sthash.ijHMjXFr.dpuf [dostęp: 20.11.2012].

Kaucha K., Zwrot ratzingerowski, w: Teologia fundamentalna w twór­czości Josepha Ratzingera, red. K. Kaucha, J. Mastej, Lublin 2017,

s. 5–16.

Kempa J., Tożsamość i aktualizacja wiary. Kłopotliwe pole napięć, w: Teologiczna cnota wiary, red. W. Wołyniec, Wrocław 2015, s. 20–30.

Kijas Z.J., Traktat o Duchu Świętym i łasce, w: Dogmatyka, t. 4, red. E. Adamiak, A. Czaja, J. Majewski, Warszawa 2007, s. 321–656.

Kita M., Szanse i zagrożenia związane z uwzględnianiem „sensus fidelium” we współczesnej praktyce sprawowania Magisterium, w: Wiara – wiarygodność, red. D. Wąsek, Kraków 2014, s. 143–159.

Komonchak J.A., Benedict XVI and the Interpretation of Vatican II, w: The Crisis of Authority in Catholic Modernity, red. M.J. Lacey, F. Oakley, New York 2011, s. 93–110.

Kopka M., Bóstwo Jezusa Chrystusa. Studium pism Josepha Ratzingera, Kraków 2009.

Kracik J., Święty Kościół grzesznych ludzi, Kraków 1998.

Krasiński J., Portret teologiczny Ratzingera – Benedykta XVI, Sandomierz 2009.

Kraus G., Nauka o łasce. Zbawienie jako łaska, tłum. W. Szymona, Kraków 1999.

Kudasiewicz J., Konstytucja „Dei Verbum” w opinii biblistów, w: Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym („Dei Verbum”), Kraków 1967, s. 45–68.

Kugel J.L., Greer R.A., Early Biblical Interpretation, Philadelphia 1986.

Levering M., Engaging the Doctrine of Revelation. The Mediation of the Gospel through Church and Scripture, Grand Rapids 2014.

Lewis C.S., Listy starego diabła do młodego, tłum. S. Pietraszko, Warszawa 1998.

Linke W., Adhortacja „Verbum Domini” a przyszłość dyskusji o rozumieniu natchnienia, „Warszawskie Studia Teologiczne” 2010, nr 1, s. 255–268.

Linke W., Natchnienie i prawda Pisma Świętego. Od „Dei Verbum” do „Evangelii gaudium”, w: Natchnienie Pisma Świętego. W świetle świa­dectwa tekstów o nich samych, red. M. Wróbel, S. Szymik, K. ­Napora, Lublin 2017, s. 21–44.

Liszka P., Wpływ nauki o czasie na refleksję teologiczną. (Wpływ kon­cepcji czasu na refleksję teologiczną), Warszawa 1992.

Lorda J.L., Łaska Boża, tłum. J. Lekan, Lublin 2012.

Lubac de H., Exégèse médiévale. Les quatre sens de l’écriture, t. 1, Paryż 1959.

Lubac de H., Pismo Święte w Tradycji Kościoła, tłum. K. Łukowicz, Kraków 2008.

Lubac de H., Słowo Boga w historii człowieka. Objawienie Boże, tłum. B. Czarnomska, Kraków 1997.

Luter M., Komentarz do „Magnificat” (1521), w: Teksty o Matce Bożej. Chrześcijaństwo ewangelickie, tłum. E. Adamiak i in., Niepokalanów 2000, s. 129–136.

Łabuda P., Joseph Ratzinger – Benedykt XVI i Łukaszowy przekaz o narodzeniu Jezusa. Historia i teologia, w: Jezus z Nazaretu. Poszukiwania chrystologiczne drogą wyznaczoną przez Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, red. J. Królikowski, P. Łabuda, A. Michalik, Tarnów 2016, s. 31–42.

Mai K.R., Benedykt XVI. Jego życie, jego wiara, jego dążenia, red. A. Szostkiewicz, tłum. M. Misiorny, Warszawa 2005.

Majewski J., Wprowadzenie do teologii dogmatycznej, w: Dogmatyka, t. 1, red. E. Adamiak, A. Czaja, J. Majewski, Warszawa 2005, s. 13–234.

Mansini G., Fundamental Theology, Washington 2018.

Martin F., Reading Scripture in the Catholic Tradition, w: Your Word is Truth. A Project of Evangelicals and Catholics Together, red. Ch.W. Colson, R.J. Neuhaus, Grand Rapids 2002, s. 147–168.

Messori V., Opinie o Maryi. Fakty, poszlaki, tajemnice, tłum. J. Skoczylas, R. Skrzypczak, Warszawa 2007.

Meuser B., Benedykt XVI. Nasz papież. Portret, tłum. N. Stelmaszyk, Poznań 2005.

Michalik A., Bibliografia publikacji o Josephie Ratzingerze – Benedykcie XVI i jego myśli, w: Jezus z Nazaretu. Poszukiwania chrystologiczne drogą wyznaczoną przez Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, red. J. Królikowski, P. Łabuda, A. Michalik, Tarnów 2016, s. 213–244.

Milbank J., Beyond Secular Order. The Representation of Being and the Representation of the People, Oxford 2013.

Milbank J., The Suspended Middle. Henri de Lubac and the Renewed Split in Modern Catholic Theology, Grand Rapids–Cambridge 2014.

Milbank J., The Grandeur of Reason and the Perversity of Rationalism. Radical Orthodoxy’s First Decade, w: The Radical Orthodoxy Reader, red. J. Milbank, S. Oliver, New York 2009, s. 367–404.

Milbank J., The Word Made Strange. Theology, Language, Culture, Oxford 1997.

Milcarek P., Nosowski Z., Debata Paweł Milcarek – Zbigniew Nosowski: Sobór zmiany, sobór ciągłości. „Spełnienie wielkich obietnic jest jeszcze przed nami”, http://wpolityce.pl/polityka/147066-debata-pawel-milcarek-zbigniew-nosowski-sobor-zmiany-sobor-ciaglosci-spelnienie-wielkich-obietnic-jest-jeszcze-przed-nami [dostęp: 21.03.2020].

Milcarek P., Sobór po katolicku, „Christianitas” 2012, nr 48–49, s. 16–28.

Montag J., The False Legacy of Suarez, w: Radical Orthodoxy. A New Theology, red. J. Milbank, C. Pickstock, G. Ward, London–New York 2002, s. 38–63.

Motak D., Nowoczesność i fundamentalizm. Ruchy antymodernistyczne w chrześcijaństwie, Kraków 2002.

Moynihan R., Niech jaśnieje światło Boże. Duchowa wizja Ojca Świętego Benedykta XVI, tłum. K. Sylwestrow, Kraków 2006.

Müller G.L., Dogmatyka katolicka, tłum. W. Szymona, Kraków 2015.

Muszyński H., Charyzmat natchnienia biblijnego, w: Wstęp ogólny do Pisma Świętego, red. J. Szlaga, Poznań 2008, s. 17–68.

Nastałek J., Patrystyczne wątki w „Jezusie z Nazaretu” J. Ratzingera/Benedykta XVI, w: Debata wokół „Jezusa z Nazaretu” Benedykta XVI, red. B. Kochaniewicz, B. Ferdek, Wrocław 2014, s. 143–167.

Nastałek J., Via patristica, w: Via benedicta. Warsztat naukowy Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, red. B. Ferdek, W. Trojnar, Wrocław 2020, s. 33–52.

Newman J.H., An Essay on the Development of Christian Doctrine, London 1878.

Nichols A., Epiphany. A Theological Introduction to Catholicism, [b.m.] 2016.

Niemczyk J.B., Autorytet Pisma Świętego według doktora Marcina Lutra, w: Misterium Verbi, red. H. Muszyński, A. Skowronek, Warszawa 1985, s. 16–28.

O’Collins G., Inspiration. Towards a Christian Interpretation of Biblical Inspiration, Oxford 2018.

O’Collins G., Revelation. Towards a Christian Interpretation of God’s Self-revelation in Jesus Christ, Oxford 2016.

O’Malley J.W., Co się zdarzyło podczas Soboru Watykańskiego Drugiego, tłum. A. Wojtasik, Kraków 2011.

Oczachowski A., Objawienie. Natchnienie. Biblia, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 2010, nr 15, s. 237–245.

Oliver S., Introducing Radical Orthodoxy. From Participation to Late Modernity, w: The Radical Orthodoxy Reader, red. J. Milbank, S. Oliver, New York 2009, s. 22–24.

Orędzie końcowe Synodu Biskupów do Ludu Bożego Słowo Boże w historii (24.10.2008), „L’Osservatore Romano”, wyd. polskie, 2009, nr 1, s. 24–31.

Ouellet M., „Relatio ante disceptationem” podczas I kongregacji Trzeba zaradzić nieznajomości Pisma Świętego (6.10.2008), „L’Osservatore Romano”, wyd. polskie, 2008, nr 12, s. 13–21.

Perrone L., Wpływ dogmatu chalcedońskiego na refleksję teologiczną mię­dzy IV a V soborem ekumenicznym, w: Historia teologii, t. 1. Epoka patrystyczna, red. A. Di Bernardino, B. Studer, tłum. M. Gołę­biowski i in., Kraków 2002, s. 547–617.

Pidel A., Joseph Ratzinger on Biblical Inerrancy, „Nova et Vetera”, English edition, 2014, nr 1, s. 307–330.

Pietkiewicz R., Gdy otwierasz Biblię. Podręcznik, red. H. Lempa, Wrocław 2000.

Pietkiewicz R., Między „literą” a „Duchem”, czyli o poszukiwaniu równo­wagi w interpretacji Pisma Świętego, „Scriptura Sacra” 2011, nr 15, s. 227–239.

Początek świata – Biblia a nauka, red. M. Heller, M. Drożdż, Tarnów 1998.

Pokrywiński R., Pojęcie Objawienia Bożego według Josepha Ratzingera, w: Teologia fundamentalna w twórczości Josepha Ratzingera, red. K. Kaucha, J. Mastej, Lublin 2017, s. 81–102.

Potterie de La I., Maryja w tajemnicy przymierza, tłum. A. Tronina, Częstochowa 2000.

Przyślak P., Via biblica, w: Via benedicta. Warsztat naukowy Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, red. B. Ferdek, W. Trojnar, Wrocław 2020, s. 13–32.

Pyc M., Pobożność ludowa a „sensus fidei”, „Studia Gnesnensia” 2013, t. 27, s. 47–57.

Radical Orthodoxy. A Conversation, red. R. Shortt, w: The Radical Orthodoxy Reader, red. J. Milbank, S. Oliver, New York 2009, s. 28–48.

Ramage M.J., Christian Discernment of Divine Revelation. Benedict XVI and the International Theological Commission on the Dark Passages of the Old Testament, „Scripta Theologica” 2015, nr 1, s. 71–83.

Ratzinger G., Mój brat papież, spisał M. Hesemann, tłum. K. Mar­kiewicz, Kraków 2012.

Rhonheimer M., Benedict XVI’s ‘Hermeneutic of Reform’ and Religious Freedom, „Nova et Vetera”, English Edition, 2011, nr 4, s. 1029–1054.

Riches A., After Chalcedon. The Oneness of Christ and the Dyothelite Mediation of his Theandric Unity, „Modern Theology” 2008, nr 2, s. 199–224.

Riches A., Ecce homo. On the Divine Unity of Christ, Grand Rapids, Michigan 2016.

Rowland T., Catholic Theology, London–Oxford–New York–New ­Delhi–Sydney 2017.

Rowland T., Wiara Ratzingera. Teologia Benedykta XVI, tłum. A. ­Gomola, Kraków 2010.

Scheffczyk L., Maryja. Matka i Towarzyszka Chrystusa. Podręcznik mariologii, tłum. J. Tumielewicz, Kraków 2004.

Schmaus M., Wiara Kościoła. Tom I. Objawienie – inicjatywa Boża oczekująca odpowiedzi człowieka: wiary, tłum. J. Zaremba, Gdańsk 1989.

Seewald P., Benedykt XVI. Portret z bliska, tłum. G. Popek, Kraków 2006.

Seewald P., Jezus Chrystus. Biografia, tłum. J. Jurczyński, Kraków 2011.

Senior D., „Verbum Dei”: Authentic Catholic Interpretation of the Bible, „The Bible Today” 2012, nr 1, s. 15–20.

Sesboüé B., Ewangelia i Tradycja, tłum. A. Kuryś, Poznań 2012.

Seweryniak H., Teologia fundamentalna, t. 1, Warszawa 2010.

Seweryniak H., Teologia Objawienia, w: Objawienie, red. P. Moskal, Lublin 2005, s. 71–83.

Seweryniak H., Teologiczna droga Josepha Ratzingera – papieża i współ­czesnego ojca Kościoła, w: Niedźwiedź biskupa Korbiniana. W kręgu myśli teologicznej Benedykta XVI, red. H. Seweryniak, K. Sitkowska, P. Artemiuk, Płock 2011, s. 15–74.

Siemieniewski A., „Ochrzczeni w jednym Duchu”. Perspektywy integracji mistycyzmu pentekostalnego z duchowością katolicką, Wrocław 2002.

Siemieniewski A., Między sektą, herezją a Odnową. Biblijna wiara a zarzu­ty fundamentalistów, jak narodzić się na nowo i zostać wolnym chrześcijaninem, Toruń 1998.

Siemieniewski A., Na skale czy na piasku? Katolicy a Biblia, Wrocław 2000.

Skierkowski M., Metoda teologiczna papieża Benedykta XVI, w: Niedźwiedź biskupa Korbiniana. W kręgu myśli teologicznej Benedykta XVI, red. H. Seweryniak, K. Sitkowska, P. Artemiuk, Płock 2011, s. 75–91.

Staniek E., Dowartościowanie w Kościele historycznego myślenia. Benedykt XVI i jego ojcowie Kościoła, „Studia Salvatoriana Polonica” 2008, nr 2, s. 111–122.

Szlaga J., Hermeneutyka biblijna, w: Wstęp ogólny do Pisma Świętego, red. J. Szlaga, Poznań 2008, s. 184–220.

Szymik J., O teologii dzisiaj. Zadania, piękno, przyszłość, Pelplin 2006.

Szymik J., Syn, sens, hilasterion. Idee przewodnie chrystologicznej trylogii Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, w: Jezus z Nazaretu. Poszu­kiwania chrystologiczne drogą wyznaczoną przez Josepha ­Ratzingera – Benedykta XVI, red. J. Królikowski, P. Łabuda, A. Michalik, Tarnów 2016, s. 43–56.

Szymik J., Teologia według J. Ratzingera/Benedykta XVI. Rozumienie, natura, sens, „Studia Nauk Teologicznych” 2017, nr 12, s. 35–47.

Szymik J., Theologia benedicta, t. 1, Katowice 2010.

Szymik J., Theologia benedicta, t. 2, Katowice 2012.

Szymik J., Theologia benedicta, t. 3, Katowice 2015.

Szymik S., Benedykta XVI hermeneutyka wiary (Pope Benedict XVI’s Hermeneutics of Faith), „The Biblical Annals/Roczniki Biblijne” 2012, nr 2, s. 217–228.

Szymik S., Lektura fundamentalistyczna Biblii i zagrożenia z niej płynące w świetle dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej, w: Interpretacja Biblii w Kościele. Dokument Papieskiej Komisji Biblijnej z komenta­rzem biblistów polskich , tłum. i red. R. Rubinkiewicz, Warszawa 1999, s. 169–177.

Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 1, O Bogu, cz. 1 (1,1–13), tłum. P. Bełch, London (b.r.).

Tornielli A., „Współpracownicy prawdy”. Biografia Benedykta XVI, tłum. B. Tomaszek, Kraków 2005.

Tornielli A., Ratzinger strażnik wiary, tłum. B. Tomaszek, Kraków 2005.

Vagaggini C., Teologia. Pluralizm teologiczny, tłum. J. Partyka, Kraków 2005.

Vanhoye A., The Reception in the Church of the Dogmatic Constitution „Dei verbum”, w: Opening Up the Scriptures. Joseph Ratzinger and the Foundations of Biblical Interpretation, red. J. Granados i in., Michigan–Cambridge 2008, s. 104–125.

W poszukiwaniu prawdziwej wiary. Współczesne ruchy odnowy religij­nej w krajach pozaeuropejskich, red. A. Mrozek-Dumanowska, Warszawa 1995.

Ward G., Allegoria. Reading as a Spiritual Exercise, „Modern Theology” 1999, nr 3, s. 271–295.

Webster J., Holy Scripture. A Dogmatic Sketch, Cambridge 2003.

Weigel G., Boży wybór. Papież Benedykt XVI i przyszłość Kościoła katolickiego, tłum. D. Chylińska, M. Romanek, R. Śmietana, Kraków 2006.

Weigel G., Katolicyzm ewangeliczny. Gruntowna reforma Kościoła w XXI wieku, tłum. G. Gomola, A. Gomola, Kraków 2014.

Weinandy T.G., Jesus. The Christ, (b.m.) 2017.

Wiltgen R.M., Ren wpada do Tybru. Historia Soboru Watykańskiego II, tłum. A. Słowik, Poznań 2001.

Witczyk H., Nowe ujęcie natchnienia i prawdy Pisma Świętego, w: Na­­tchnienie Pisma Świętego. W świetle świadectwa tekstów o nich samych, red. M. Wróbel, S. Szymik, K. Napora, Lublin 2017, s. 45–64.

Witczyk H., W czterdziestolecie Konstytucji „Dei verbum”. Osiągnięcia i aktualne wyzwania, w: Wierność i aggiornamento. Wokół recepcji Soboru Watykańskiego II, red. G. Kucza, red. serii A. Malina, Katowice 2006, s. 136–151.

Wojtyła K., Znaczenie Konstytucji Dei Verbum w teologii, w: Idee przewodnie soborowej konstytucji o Bożym Objawieniu, Kraków 1968, s. 7–11.

Wołyniec W., Czy można nauczyć się wiary na pamięć? Teologia wiary Soboru Watykańskiego II w świetle hermeneutyki reformy, w: „Otwo­rzyć podwoje wiary”. Wokół listu apostolskiego Ojca Świętego Benedykta XVI „Porta fidei”, red. D. Ostrowski, Świdnica 2012, s. 69–84.

Work T., Living and Active. Scripture in the Economy of Salvation, Grand Rapids 2002.

Woźniak R.J., Różnica i tajemnica. Objawienie jako teologiczne źródło ludzkiej sobości, Poznań 2012.

Zatwardnicki S., Chalcedońska formuła „bez zmieszania i bez rozdzielania” w świetle dokumentów Międzynarodowej Komisji Teologicznej, Wrocław 2017.

Zatwardnicki S., Egzegeza teologiczna w świetle opracowań Międzynarodo­wej Komisji Teologicznej, „Teologia w Polsce” 2017, nr 2, s. 125–151.

Zatwardnicki S., Hermeneutyka reformy – hermeneutyka wiary, „Teologia w Polsce” 2016, nr 2, s. 141–164.

Zatwardnicki S., Hermeneutyka reformy czy zerwania? Benedykta XVI (Josepha Ratzingera) troska o poprawną interpretację Vaticanum Secundum, „Communio” 2017, nr 4, s. 110–142.

Zatwardnicki S., Hermeneutyka wiary w nauczaniu papieża Benedykta XVI, Wrocław 2014.

Zatwardnicki S., Ku teologicznemu pogłębieniu rozumienia natchnienia i interpretacji Pisma Świętego. Śladami Josepha Ratzingera (Benedykta XVI), „Studia Gdańskie” 2013, t. 33, s. 13–31.

Zatwardnicki S., Pismo Święte czytane w Kościele duszą teologii. Benedykta XVI troska o katolicką egzegezę, „Teologia w Polsce” 2013, nr 2, s. 173–188.

Zatwardnicki S., Pokusa fundamentalizmu biblijnego, „Homo Dei” 2012, nr 4, s. 69–88.

Zatwardnicki S., Relacja Objawienia do Pisma Świętego według Josepha Ratzingera (Benedykta XVI), „Teologia w Polsce” 2014, nr 1, s. 99–118.

Zatwardnicki S., Sensus fidei a analogia fidei w katolickiej egzegezie biblijnej, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 2017, nr 1, s. 85–111.

Zyzak W., Wiara w ujęciu Józefa Ratzingera obecnego papieża Benedykta XVI, Kraków 2005.

Żurek A., Patrystyczne „źródła” Jezusa z Nazaretu Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, w: Jezus z Nazaretu. Poszukiwania chrystologiczne drogą wyznaczoną przez Josepha Ratzingera – Benedykta XVI, red. J. Królikowski, P. Łabuda, A. Michalik, Tarnów 2016,

s. 57–66.

Komentarze, encyklopedie, słowniki, leksykony

Barton J., Verbal inspiration, w: A Dictionary of Biblical Interpretation, red. R.J. Coggins, J.L. Houlden, London–Philadelphia 1990, s. 719–722.

Bronk A., Fundamentalizm, w: Leksykon teologii fundamentalnej, red. M. Rusecki, K. Kaucha, I. S. Ledwoń, J. Mastej, Lublin–Kraków 2002, s. 411–415.

Brown R.E., Schneiders S.M., Wojciechowski M., Hermeneutyka biblijna, w: Katolicki komentarz biblijny, red. R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy, red. wyd. pol. W. Chrostowski, red. nauk. W. Chrostowski, tłum. K. Bardski i in., Warszawa 2004, s. 1786–1817.

Corner M., Fundamentalism, w: A Dictionary of Biblical Interpretation, red. R.J. Coggins, J.L. Houlden, London-Philadelphia 1990, s. 243–247.

Davidson I.J., Chalcedon, Council of, w: The Cambridge Dictionary of Christian Theology, red. I.A. McFarland, D.A.S. Fergusson, K. ­Kilby, I.R. Torrance, Cambridge 2011, s. 92–94.

Fitzmyer J.A., List do Rzymian, w: Katolicki komentarz biblijny, red. R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy, red. wyd. pol. W. Chrostowski, red. nauk. W. Chrostowski, tłum. K. Bardski i in., Warszawa 2004, s. 1257–1320.

Goldingay J., Inspiration, w: A Dictionary of Biblical Interpretation, red. R.J. Coggins, J.L. Houlden, London–Philadelphia 1990, s. 314–316.

McFarland I.A., Inspiration, w: The Cambridge Dictionary of Christian Theology, red. I.A. McFarland, D.A.S. Fergusson, K. Kilby, I.R. Torrance, Cambridge 2011, s. 241.

O’Collins G., Farrugia E.G., „Sensus fidelium”, w: Leksykon pojęć teolo­gicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim, red. G. O’Collins, E.G. Farrugia, Kraków 2002, s. 296.

O’Collins G., Farrugia E.G., Analogia wiary, w: Leksykon pojęć teolo­gicznych i kościelnych z indeksem angielsko-polskim, red. G. O’Collins, E.G. Farrugia, Kraków 2002, s. 20.

Popowski R., Wielki słownik grecko-polski Nowego Testamentu. Wydanie z pełną lokalizacją greckich haseł, kluczem polsko-greckim oraz indeksem form czasownikowych, Warszawa 1995.

Rahner K., Vorgrimler H., „Analogia fidei”, w: K. Rahner, H. Vorgrimler, Mały słownik teologiczny, tłum. T. Mieszkowski, P. Pachciarek, Warszawa 1987, kol. 9.

Rusecki M., Fundamentalizm, w: Encyklopedia katolicka, red. L. Bieńkowski [i in.], Lublin 1989, t. 5, kol. 763.

Księgi natchnione i ich interpretacja. Inspirujące przesłanie Josepha Ratzingera – Benedykta XVI

Pobrania

Opublikowane

15 marca 2021

Kategorie

Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: Książka drukowana

Książka drukowana

ISBN-13 (15)

978-83-62475-56-8

Data pierwszego wydania w oryginalnym języku (20)

2021-03-15

Wymiary fizyczne

150mm x 240mm x 16mm

Szczegóły dotyczące dostępnego formatu publikacji: Ebook [PDF]

Ebook [PDF]

ISBN-13 (15)

978-83-62475-59-9

Data pierwszego wydania (11)

2021-03-15