Młodzież w epoce kryzysów

Piotr Długosz

doi:10.52097/acapress.9788367833219

Authors

Piotr Długosz

University of the National Education Commission in Krakow

https://orcid.org/0000-0002-4875-2039

DOI: https://doi.org/10.52097/acapress.9788367833219

Keywords:

Youth, secondary school graduates, mental health disorders, educational aspirations, life goals, survey, Poland

Synopsis

This year’s secondary school graduates are a unique generation. They have lived through the pandemic, the war in Ukraine, and the resulting uncertainty and threat. They will enter adulthood in highly unstable and dangerous times. The conducted research aimed to explore their psychophysical condition. Data were collected using an innovative method combining auditorium questionnaire with online survey techniques. The sample was selected using quota sampling. A total of 3819 questionnaires were qualified for analysis. The results indicate that students have high educational aspirations. Three-quarters plan to continue their education after graduating from secondary school. Among them, half intend to obtain a master’s degree, and one-third aim to complete a bachelor’s degree. Students receive support from their peers and parents, but not from their teachers. The crisis in the education system is evidenced not only by the lack of support from schools but also by the widespread use of private tutoring. As many as three-quarters of the students take private lessons. They do so due to the poor functioning of schools and low teaching quality. The youth aim to start families, build careers, and achieve high positions that ensure a satisfactory standard of living. The majority of respondents are anxious about the Matura exam and its consequences, such as not being admitted to their chosen university programmes. Another significant concern is the fear of loneliness. The mental health of the surveyed graduates is poor. Although three-quarters are satisfied with their lives, 78% of the respondents display depressive symptoms as measured by the WHO-5 scale, and from 34% to 54% of the respondents have depression as measured by the CES-D scale. Medium to high levels of stress are present among 81% and 13% of the respondents respectively. Only 44% of the respondents believe they have a normal body weight, and 16% are physically active according to the VPE scale standards. On average, students spend about six hours a day on the Internet during school days and 7.5 hours on non-school days. Three-quarters of the students displayed a moderate level of internet addiction on the TPUI 22 scale, while 17% of the respondents displayed a high level of addiction. The students expressed the most favourable attitudes towards Italians and Americans, while showing the greatest distance towards Russians, Belarusians, and Ukrainians. More than half of the respondents hold negative attitudes towards war refugees from Ukraine. Every fifth graduate would be willing to join the army and fight to defend their country against hostile invaders.

Author Biography

Piotr Długosz, University of the National Education Commission in Krakow

Doktor habilitowany nauk społecznych w dyscyplinie socjologia. Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa i Stosunków Społecznych Uniwersytetu Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie. Kierownik Katedry Polityki i Badań Społecznych oraz Interdyscyplinarnego Laboratorium Badań Wojny w Ukrainie. Dyrektor Centrum Badań Młodzieży na Uniwersytecie Pedagogicznym w Krakowie. Autor 8 książek i około 150 publikacji w krajowych i zagranicznych czasopismach. Kierownik 2 międzynarodowych grantów badawczych, dotyczących skutków zdalnej edukacji wśród uczniów, przyznanych przez NAWA i Visegrad Grants.

References

Adlaf, E., Paglia, A. (2001). The Mental Health and Well‑Being of Ontario Students. Findings from the OSDUS. Centre for Addiction and Mental Health.

Anagnostopulu, A. (3 września, 2023). Nowy rok szkolny, stare wydatki. 55 proc. rodziców będzie opłacać korepetycje. Pobrano 3 sierpnia 2024 z https://businessinsider.com.pl/poradnik-finansowy/nowy-rok-szkolny-stare-wydatki-55-proc-rodzicow-bedzie-oplacac-korepetycje/tkcr2dx

Badora, B. (2023). Wydatki rodziców na edukację dzieci w roku szkolnym 2023/2024. CBOS.

Beck, U. (2002). Społeczeństwo ryzyka. Scholar.

Bilewicz, M. (2024). Traumaland. Polscy w cieniu przeszłości. Mando.

Błuszkowski, J. (2003). Stereotypy narodowe w świadomości Polaków. Studium socjologiczno-politologiczne. Elipsa.

Bobrowski, K. (2017). Symptomy zaburzeń zdrowia psychicznego. W: K. Ostaszewski (red.), Monitorowanie zachowań ryzykownych, zachowań nałogowych i problemów zdrowia psychicznego 15-letniej młodzieży (s. 55–76). Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie.

Bobrowski, K., Czabała, J. C., Brykczyńska, C. (2005). Zachowania ryzykowne jako wymiar oceny stanu zdrowi psychicznego młodzieży. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 14(4), 285–292.

Bourdieu, P., Passeron, J. C. (2006). Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. PWN.

Bourdieu, P. (2024). Dystynkcja. Scholar.

Bray, M. (2012). Korepetycje. Wolters Kluwer Polska.

Brzezińska, I. A. (2020). Rozwój w okresie dzieciństwa i dorastania: środowisko rozwoju, zadania rozwojowe, nabywane kompetencje. W: I. Grzegorzewska, L. Cierpiałowska, A. R. Borkowska (red.), Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży (s. 61–110). PWN.

Butcher, N. J., Hooley, M. J., Mineka, S. (2023). Psychologia zaburzeń. GWP.

Coleman, J. S. (1987). Families and Schools. Educational Researcher, 16(6), 32–38. https://doi.org/10.3102/0013189X016006032

Coraz więcej dzieci korzysta z korepetycji. To ogromny wydatek rodziców. (2024, 11 marca). Pobrano 3 sierpnia 2024 z Warszawa.tvp.pl. https://warszawa.tvp.pl/76382566/coraz-wiecej-dzieci-korzysta-z-korepetycji-to-ogromny-wydatek-dla-rodzicow

Cosma, A., Abdrakhmanova, S., Taut, D., Schrijvers, K., Catunda, C., Schnohr, C. (2023). A focus on adolescent mental health and well- being in Europe, central Asia and Canada. Health Behaviour in School-aged Children international report from the 2021/2022 survey, 1. WHO Regional Office for Europe.

Czapiński, J. (2004). Psychologiczne teorie szczęścia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna (s. 51–102). PWN.

Długosz, P. (2012). Korepetycje maturzystów pogranicza w latach 2008–2011. Kultura i Edukacja, 2, 88–107.

Długosz, P. (2015). Korepetycje jako obrona klas średnich przed deklasacją społeczną na przykładzie społeczności regionalnej Podkarpacia. Pedagogika Społeczna, 2, 111–129.

Długosz, P. (2017). Strategie życiowe młodzieży na pograniczu polsko--ukraińskim. Nomos.

Długosz, P. (2018). Walka klas w społeczeństwie posttransformacyjnym na przykładzie zjawiska korepetycji w Polsce i na Ukrainie. W: A. Gromkowska-Melosik i in. (red.), Edukacja i społeczeństwo: dynamika socjopedagogicznych konstrukcji (s. 161–175). Wydawnictwo UAM.

Długosz, P. (2019). Stosunek młodzieży do sąsiadów na pograniczach w Polsce, na Ukrainie i na Węgrzech. Politeja, (58), 229–254.

Długosz, P. (2020). Krakowscy licealiści w drodze do dorosłości. Impuls.

Długosz, P. (2020a). Raport z badań: „Krakowska młodzież w warunkach kwarantanny COVID-19”. Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie.

Długosz, P. (2022). Trauma pandemii. CeDeWu.

Długosz, P. (2022a). Zdalna edukacja i jej wpływ na szkolne osiągnięcia: badania przekrojowe w Polsce i na Ukrainie. Youth in Central and Eastern Europe, 9(13), 4–19. https://doi.org/10.24917/ycee.9171

Długosz, P. (2022b). Zdalna edukacja w perspektywie teorii pola edukacyjnego Pierre’a Bourdieu. Przypadek uczniów z Europy Środkowo-Wschodniej. Rocznik Lubuski, 48(1). https://doi.org/10.34768/rl.2022.v481.07

Długosz, P. (2022c). Social reactions of the residents of Lublin and Rzeszów to the refugee crisis after the outbreak of war in Ukraine. W: L. Buller (red.), Security in Crisis Situations in the Border Regions of Poland and Ukraine (s. 83–97). Bonus Liber.

Długosz, P. (2023). Praktyki społeczne młodzieży przemyskiej i krakowskiej w czasie prepandemicznym. W: J. Kurzępa (red.), Młodzież 4.0 – konteksty rozwoju społecznego i ekologicznego (s. 87–117). Wydawnictwo TWP.

Długosz, P., Izdebska-Długosz, D. (2023). Polskie społeczeństwo wobec uchodźców wojennych z Ukrainy. Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny. Online First. DOI: 10.4467/25444972SMPP.23.023.18935

Długosz, P. (2024, 11 czerwca). Wpływ wojny w Ukrainie na stosunek polskiej młodzieży do Ukraińców. Pobrano 2 września 2024 z https://inter-lab-wojna-ukraina.uken.krakow.pl/2024/06/11/czy-wojna-miedzy-rosja-a-ukraina-wplynela-na-postawy-mlodziezy-wobec-ukraincow/

Dobrostan Polek i Polaków. (2024). Pobrano 22 czerwca 2024 z infuture.institute. https://infuture.institute/raporty/dobrostan-polek-i-polakow/

Domański, H. (2023, 9 stycznia). Mamy do czynienia z inflacją wykształcenia. Gazeta Prawna. Pobrano 30 sierpnia 2024 z https://serwisy.gazetaprawna.pl/edukacja/artykuly/8630241,inflacja-wyzszego-wyksztalcenia-status-spoleczny.html

Domański, H., Przybysz, D. (2005). Homogamia edukacyjna małżonków w krajach europejskich. Studia Socjologiczne, 4(179), s. 69–98.

Durkheim, E. (2011). Samobójstwo. Oficyna Naukowa.

Dziewięć uczelni w Polsce nie otrzymało zgody na przyjmowanie studentów na kierunek lekarski. (2024, 28 maja). Onet.pl. Pobrano 31 lipca 2024 z https://kobieta.onet.pl/wiadomosci/dziewiec-uczelni-w-polsce-nie-otrzymalo-zgody-na-przyjmowanie-studentow/gky5wyc

Erikson, E. (2000). Dzieciństwo i społeczeństwo. Rebis.

Fatyga, B. (2002). Polska młodzież w okresie przemian. W: M. Marody (red.), Wymiary życia społecznego (s. 302–324). Scholar.

Felińska, A., Grzegorzewska, I. (2020). Dziecko i młody człowiek w obliczu cyfryzacji życia. W: I. Grzegorzewska, L. Cierpiałkowska, A. Borkowska (red.), Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży (s. 723–730). PWN.

Garewicz, J. (1983). Pokolenie jako kategoria socjofilozoficzna. Studia Socjologiczne, (1), 75–87.

Giddens, A. (2002). Nowoczesność i tożsamość. PWN.

Giddens, A. (2006). Socjologia. PWN.

Głowacki, A. (2017). Czy warto się kształcić? CBOS.

Griese, H. (1996). Socjologiczne teorie młodzieży. Impuls.

Gruszczyński, L. (2001). Kwestionariusze w socjologii. Wydawnictwo UŚ.

Haidt, J. (2024). The Anxious Generation: How the Great Rewiring of Childhood Is Causing an Epidemic of Mental Illness. Allen Lane.

Heszen, I. (2020). Psychologia stresu. PWN.

Hobfoll, S. (2006). Stres, kultura i społeczność. PWN.

Horney, K. (1982). Neurotyczna osobowość naszych czasów. PWN.

Inglehart, R. (1977). The Silent Revolution: Changing Values and Political Styles Among Wester Publics. Princeton University Press.

Jędrzejko, M., Kozłowski, T. (2023). Dzieci i młodzież poszukująca ryzyka. Akapit.

Kaźmierczak, J., Bulkowski, K. (red.). (2024). Polscy piętnastolatkowie w perspektywie międzynarodowej. Wyniki badania PISA 2022. Instytut Badań Edukacyjnych.

Kępiński, A. (1986). Psychopatologia nerwic. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.

Kępiński, A. (1995). Lęk. Sagittarius.

Kleszczewska, D., Dzielska, A. (2018). Aktywność fizyczna młodzieży. W: J. Mazur, A. Małkowska-Szkutnik (red.), Zdrowie uczniów w 2018 r. na tle nowego modelu badań HBSC (s. 87–93). IMiD.

Konarzewski, K. (1998). Problemy i schematy. Pierwszy rok nauki szkolnej dziecka. Żak.

Koseła, K. (2008). W poszukiwaniu pokolenia JP2. W: T. Szawiel (red.), Pokolenie JP2. Przeszłość i przyszłość zjawiska religijnego (s. 90–111). Scholar.

Kozubal, M. (2023, 20 grudnia). Sondaż: Co zrobiliby Polacy, gdyby Rosja zaatakowała? Pobrano 22 sierpnia 2024 z https://www.rp.pl/wojsko/art39596581-sondaz-co-zrobiliby-polacy-gdyby-rosja-zaatakowala

Kraft, A., Weiβhaupt, M. (2015). Doświadczenie – Narracja – Tożsamość a „granice rozumienia”: rozważania o pojęciu pokoleń. W: H. Orłowski (red.), Pokolenia albo porządkowanie historii (s. 238–270). Wydawnictwo Nauka i Innowacje.

Kwieciński, Z. (2012). Pedagogie postu. Impuls.

Mannheim, K. (2015). Problem pokoleń. W: H. Orłowski (red.), Pokolenia albo porządkowanie historii (s. 81–130). Wydawnictwo Nauka i Innowacje.

Maslow, A. (2006). Motywacja i osobowość. PWN.

Marazm i głód bazy, czyli „Świat Młodych” w kryzysie. (2022, 27 stycznia). Pobrano 22 lipca 2024 z https://www.pap.pl/mediaroom/1063537%2Cmarazm-i-glod-bazy-czyli-swiat-mlodych-w-kryzysie.html

Mariański, J. (2024). Rodzina – co się z nią dzieje? Opinie i poglądy polskiej młodzieży. Studium socjologiczne. Akademia Nauk Społecznych i Medycznych w Lublinie.

Mariański, J. (2024a). Praktyki i zaangażowanie religijne Polaków w społeczeństwie pandemicznym – analiza socjologiczna. Youth in Central and Eastern Europe, 11(17), 33–42.

Merton, R. (1982). Teoria socjologiczna i struktura społeczna. PWN.

Mikiewicz, P. (2014). Kapitał społeczny i edukacja. PWN.

Mills, C. W. (1965). Białe kołnierzyki. Książka i Wiedza.

Młodzi Polacy i Ukraińcy o sobie i sąsiadach. (2024). Centrum Miroszewskiego.

Młodzież 2021. (2022). CBOS.

Najpopularniejsze kierunki studiów w 2024 roku – ranking. (2024, 5 stycznia). Pobrano 31 lipca 2024 z Studia.pl. https://studia.pl/najpopularniejsze-kierunki-studiow-ranking/

Nastolatki 3.0. Raport z ogólnopolskiego badania uczniów i rodziców. (2023). NASK – Państwowy Instytut Badawczy.

Niezgoda, M. (2014). Młodzież jako przedmiot zainteresowania socjologii. Rocznik Lubuski, 40(2a), 43–57.

Nowak, S. (2007). Metodologia badań społecznych. PWN.

Oblacińska, A. (2018). Rozwój fizyczny i samoocena masy ciała. W: J. Mazur, A. Małkowska-Szkutnik (red.), Zdrowie uczniów w 2018 r. na tle nowego modelu badań HBSC (s. 70–82). IMiD.

Obuchowska, I. (1983). Dynamika nerwic. PWN.

Odgers, C. (2024). The great rewiring: is social media really behind an epidemic of teenage mental illness? Nature, 628, 29–30. https://doi.org/10.1038/d41586-024-00902-2

Omyła-Rudzka, M. (2024). Oceny sytuacji finansowej gospodarstw domowych. CBOS.

Pamięta te słowa? Tak Donald Tusk drwił z twardej obrony granicy. „To są biedni ludzie, którzy szukają swojego miejsca na ziemi” (2021, 9 listopada). wPolityce.pl. Pobrano 23 sierpnia 2024 z https://wpolityce.pl/polityka/573271-biedni-ludzie-tuskowi-przypomniano-co-mowil-o-granicy

Pecho, J. (2024). Wypalenie uczniowskie – co wiemy o tym zjawisku. Instytut Zdrowia Mentalnego. Pobrano 16 sierpnia 2024 z https://www.instytutzdrowiamentalnego.pl/baza-wiedzy.html/wypalenie-uczniowskie/

Pieczyński, M. (2022). Granica propagandy. Łukaszenka i Putin na wojnie hybrydowej z Polską. PIW.

Plecak ewakuacyjny mam wciąż spakowany. Musimy być gotowi. (2024, 9 maja). rp.pl. Pobrano 23 czerwca 2024 z https://www.rp.pl/polityka/art40319481-wladyslaw-kosiniak-kamysz-plecak-ewakuacyjny-mam-wciaz-spakowany-musimy-byc-gotowi

Poprawa, R. (2011). Test problematycznego używania Internetu. Adaptacja i ocena psychometryczna Internet Addiction Test K. Young. Przegląd Psychologiczny, 54(2), 193–216.

Premier Tusk: państwo musi działać humanitarnie, ale granicy nie może przekraczać każdy. (2024, 24 maja). pap.pl. Pobrano 23 sierpnia 2024 z https://www.pap.pl/aktualnosci/premier-tusk-panstwo-musi-dzialac-humanitarnie-ale-granicy-nie-moze-przekraczac-kazdy

Putnam, R. (2008). Samotna gra w kręgle. Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Radloff, L. (1977). The CES‑D Scale: A self‑report depression for research in general population. Applied Psychological Measurement, 1(3), 385–401. https://doi.org/10.1177/014662167700100306

Radziwiłłowicz, W. (2020). Zaburzenia emocjonalne (internalizacyjne). W: I. Grzegorzewska, L. Cierpiałowska, A. R. Borkowska (red.), Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży (409–450). PWN.

Rakić, J. et al. (2024). A focus on adolescent physical activity, eating behaviours, weight status and body image in Europe, central Asia and Canada: Health Behaviour in School-aged Children international report from the 2021/2022 survey. World Health Organization. Regional Office for Europe. https://iris.who.int/handle/10665/376772.

Raport z badań ilościowych realizowanych na zlecenie Politechniki Wrocławskiej. (2024). Politechnika Wrocławska.

Riemann, F. (2005). Oblicza lęku. Wydawnictwo WAM.

Riesman, D. (1971). Samotny tłum. PWN.

Scovil, J. (2024). Stosunek Polaków do innych narodów. CBOS.

Skowroński, B., Pabich, R. (2015). Krótka skala oceny wsparcia społecznego młodzieży – konstrukcja i właściwości psychometryczne. Profilaktyka Społeczna i Resocjalizacja, 27, 89–114.

Smak, M. (2024). Strategie adaptacyjne prestiżowych liceów w związku z reformą edukacji z 1998 r. UW. (Niepublikowana praca

doktorska).

Sobczak, A. (2021). Inflacja dyplomu akademickiego w społeczeństwie współczesnym. Wydawnictwo Naukowe UAM.

Szafraniec, K. (2007). Polska młodzież: między apatią, partycypacją a buntem. W: A. Kojder (red.), Jedna Polska? Dawne i nowe zróżnicowania społeczne (s. 207–236). Wydawnictwo WAM, PAN.

Szafraniec, K. (2011). Raz jeszcze o społecznej roli młodego pokolenia. Konteksty lokalne i globalne. Rocznik Lubuski, 37(2), 11–33.

Szafraniec, K. (2011a). Młodzież 2011. KPRM.

Szafraniec, K. (2011b). Orientacje życiowe uczącej się młodzieży. W: K. Szafraniec (red.), Młodzież jako problem i jako wyzwanie ponowoczesności (s. 31–53). Wydawnictwo Adam Marszałek.

Szafraniec, K. (2017). Wstęp. W: K. Szafraniec, J. Domalewski, K. Wasielewski, P. Szymborski, M. Wernerowicz, Zmiana warty (s. 9–25). Scholar.

Szkoła w Chmurze: analizujemy wyniki egzaminów maturalnych z matematyki. (2024, 19 lipca). Bankier.pl. Pobrano 30 lipca 2024 z https://www.bankier.pl/wiadomosc/Szkola-w-Chmurze-analizujemy-wyniki-egzaminow-maturalnych-z-matematyki-8785433.html

Sztompka, P. (2000). Trauma wielkiej zmiany. ISP PAN.

Sztompka, P. (2020). Słownik socjologiczny. Znak.

Świda-Ziemba, H. (1995). Wartości egzystencjalne młodzieży lat dziewięćdziesiątych. ISNS UW.

Świda-Ziemba, H. (2001). Obraz świata i bycia w świecie. Z badań młodzieży licealnej. ISNS UW.

Tillmann, K. (1995). Teorie socjalizacji. PWN.

Toffler, A. (1998). Szok przyszłości. Zysk i S-KA.

Tomczuk, J. (2024, 20 maja). „Myśl, że nasz syn trafi na front, mnie paraliżuje. Musi wyjechać”. Klasa średnia boi się wojny. Pobrano 12 czerwca 2024 z https://www.onet.pl/informacje/newsweek/klasa-srednia-boi-sie-wojny-nie-chce-byc-miesem-armatnim/bg6pv3f,452ad802

Topp, C. W., Østergaard, S. D., Søndergaard, S., Bech, P. (2015). The WHO-5 Well-Being Index: A Systematic Review of the Literature. Psychotherapy and Psychosomatics, 84(3), 167–176.

Twenge, J. (2019). IGen. Smak Słowa.

Twenge, J. (2024). Pokolenia. Smak Słowa.

Uczelnie kształcą psychologów na potęgę. Ponad 90 kierunków z negatywną oceną PKA. (2024, 6 czerwca). RynekZdrowia.pl. Pobrano 31 lipca 2024 z https://www.rynekzdrowia.pl/Nauka/Uczelnie-ksztalca-psychologow-na-potege-Ponad-90-kierunkow-z-negatywna-ocena-PKA,259396,9.html

Van Den Berg, J., Behrer, M. (2012). Jak kreować marki, które pokocha pokolenie Y? Samo Sedno.

Veblen, T. (1971). Teoria klasy próżniaczej. PWN.

White, B. P. (2014). The perceived stress scale for children: A pilot study in a sample of 153 children. International Journal of Pediatrics and Child Health, 2(2), 45–52.

Why Many Parents and Teens Think It’s Harder Being a Teen Today. (2024, 27 sierpnia). Pew Research Center. Pobrano 11 września 2024 z https://www.pewresearch.org/feature/why-many-parents-and-teens-think-its-harder-being-a-teen-today/?fbclid=IwY2xjawFNc-RleHRuA2FlbQIxMAABHSXRwSGE6PCOQbu5D01lQbSCvdVNL_VGcoamrx72soehWwliqZddXUl3mQ_aem_V5pG-Kym1tRqGyjcqqT1wg

Wilk, A., Żochowski, P. (2024, 18 czerwca). Konferencja pokojowa w Szwajcarii. 845. dzień wojny. OSW. Pobrano 22 czerwca 2024 z https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2024-06-18/konferencja-pokojowa-w-szwajcarii-845-dzien-wojny

Wojciszke, B. (2022). Psychologia społeczna. Scholar.

Wrzesień, W. (2009). Europejscy poszukiwacze. Impresje na temat współczesnego pokolenia młodzieży. PWN.

Wyniki badania kondycji fizycznej dzieci i młodzieży szkolnej. (2024, 9 września). Pobrano 10 września 2024 z https://www.gov.pl/web/edukacja/wyniki-badania-kompetencji-ruchowych-uczniow--wspolna-konferencja-ministrow-edukacji-i-sportu