Humanism – a lost idea

Authors

Sabina Kruszyńska
Uniwersytet Gdański
https://orcid.org/0000-0002-5586-8056

Keywords:

philosophy, humanism, anti-humanism, ideology, Henry Michel, barbarism, transhumanism, posthumanism, society, love, christianity, marksism

Synopsis

The idea of ​​humanism is a vital idea in European culture, and at the same time it is burdened with ambiguity on one hand and, on the other , with a multitude of philosophical and ideological developments. The author of the book presents the aforementioned ambiguity and multiplicity by proposing her interpretive key, which allows us to identify the most important contents of such a heterogeneous and changing concept, to separate ideological humanism from philosophical humanism, and to dispel the hopes that hitherto been held for the revival of the idea of ​​humanism as classical humanism. Then she discusses contemporary philosophical versions of anti-metaphysical humanisms, showing how the intellectual space opened up for trans-humanism and anti-humanism. She demonstrates that the problem of "humanism" should be reformulated today into the problem of "anti-barbarism" and proposes an original understanding of  both barbarism and its opposite - anti-barbarism, inspired, inter alia, by the ideas of the French phenomenologist Michel Henry. She also puts forward examples of philosophical humanisms that pave the way toward, understood in this way, anti-barbarism.

Author Biography

Sabina Kruszyńska, Uniwersytet Gdański

Sabina Kruszyńska received the title of professor of philosophy in 2013. Currently, she is a professor emeritus at the University of Gdańsk. She worked at the Institute of Philosophy of the University of Gdańsk, managing the Department of the History of Modern Philosophy. The research area includes modern and contemporary French philosophy, philosophy of culture, philosophy of religion, history of ideas. She published, among others, books: on the philosophy of religion by Benjamin Constant (and translated for the series The Classics of Philosophy “On religion” by the same author), on the philosophical confessions of unbelief in modern French thought, on the radical phenomenology of Michel Henry. Co-author and editor of many other monographs, author of numerous articles, research project manager, organizer of research seminars, experienced academic teacher, member of several Polish and international scientific societies.

References

Armada, P. (2019). Humanizm jako realizm. Trzy szkice wokół myśli Paula Elmera More’a i Irvinga Babbitta. Kraków: Fundacja Lethe.

Babey, S. (2011). La haine de Dieu. Essai. Perpignan: Artège.

Berthelot, K. (2006). Le monothèisme peut-il être humaniste?. Paris: Fayard.

Bidar, A. (2014). Histoire de l’humanisme en Occident. Paris: Armand Colin.

Bocheński, J.M. (1987). Sto zabobonów: krótki filozoficzny słownik zabobonów. Paryż: Instytut Literacki.

Brague, R. (2015). Le Règne de l’homme. Genèse et échec du projet moderne. Paris: Gallimard; polskie wydanie (2020). Królestwo człowieka. Geneza i klęska projektu nowożytnego, tłum. W. Dłuski. Warszawa: Teologia Polityczna.

Brague, R. (2013). L’humanisme est-il en voie de disparation? Cités, 3(55).

Brague, R. (2014). Prawo Boga. Filozoficzna historia przymierza, tłum. A. Wodzyńska, A. Kocot. Warszawa: Teologia Polityczna.

Chateauraynaud, F., Doury, M., Trabal, P., Debaz, J., Quet, M., Tseronis A. (2012). Chimères nanobiotechnologiques et post-humanité. Promesses et prophéties dans les controverses autour des nanosciences et des nanotechnologie. Pobrane z: https://hal.parisnanterre.fr/hal-03033606/document (dostęp: 18.10.2021).

Cieński, M. (2009–2010). Oświeceniowe humanitas. Tradycja, modernizacja, nowe wartości. W: A. Nowicka-Jeżowa (red.), Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Delbos, C. (2012). Humanisme, Lumières et franc-maçonneirie. Paris: Editions Detrad aVs.

Derrida, J. (1992). Kres człowieka, tłum. P. Pieniążek. W: tegoż. Pismo filozofii, opr. B. Banasiak. Kraków: Inter Esse.

Descartes, R. (1958). Medytacje o pierwszej filozofii, tłum. M. i K. Ajdukiewiczowie. Warszawa: PWN.

Descombes, V. (1996). To samo i inne. Czterdzieści pięć lat filozofii francuskiej (1933–1978), tłum. B. Banasiak, K. Matuszewski. Warszawa: Spacja.

Domański, J. (1982). Początki humanizmu. Warszawa: Wydawnictwo PAN.

Domański, J. (2001). Erazm i filozofia. Warszawa: Fundacja Aletheia.

Domański, J. (2009–2010). Paideia Platona i humanitas Cycerona. Perspektywa antropologiczna. W: A. Nowicka-Jeżowa (red.), Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Dorthe, G. (2019). Malédiction des objets absents. Explorations épistémiques, politiques et écologiques du mouvement transhumaniste par un chercher embarqué, thèse de doctorat présentée à la Faculté de géosciences et de l’environnement de l’Université de Lausanne. Pobrane z: www.academia.edu/24400037/Malédiction_des_objets_absents (dostęp: 14.10.2021).

Dybel, P. (2009–2010). Wiek XX. Czy kryzys idei humanitas?, W: A. Nowicka-Jeżowa (red.), Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, cz. 2. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II (2005). Przygot. do dr. zespół pod kier. S. Małysiaka. Kraków: Wydawnictwo Św. Stanisława B.M. Archidiecezji Krakowskiej.

Ferry, L., Gauchet M. (2004). Le religieux après la religion. Paris: Grasset.

Ferry, L. (2016). La révolution transhumaniste. Comment la technomédecine et l’uberisation du monde vont bouleverser nos vies. Paris: Plon.

Ferry, L. (1996). L’homme-Dieu ou le sens de la vie. Paris: Grasset; wyd. polskie (1998): Człowiek-Bóg, czyli o sensie życia, tłum. A. i H. Miś. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Fromm, E. (1973). O sztuce miłości, tłum. A. Bogdański. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Fromm, E., Zdrowe społeczeństwo, tłum. A. Tanalska-Dulęba. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Gałkowski, S. (2012). Barbarzyńcy i obywatele. Myślenie polityczne wobec wartości. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Gilson, É. (1956). Heloiza i Abelard. Średniowieczne początki humanizmu, tłum. A. Podsiad. Warszawa: PAX.

Hayles, K. (1999). How We Became Posthuman. Virtual Bodies in Cybernetics, Literature and Informatics. Chicago: University of Chicago Press.

Heidegger, M. (1977). Budować, mieszkać, myśleć. Eseje wybrane, tłum. K. Michalski, K. Pomian, M.J. Siemek, J. Tischner, K. Wolicki. Warszawa: Czytelnik.

Heidegger, M. (1994). Bycie i czas, tłum. B. Baran. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Heitz, J.-M. (2013). Pour une humanisme critique. Pobrane z: https://www.cairn.info/revue-humanisme-et-entreprise-2013-2-page-1.htm (dostęp: 18.10.2021).

Henry, M. (2003). Eux en moi: une phénoménologie. W: tegoż, Phénoménologie de la vie, t. 1. Paris: PUF.

Henry, M. (2004). La question de la vie et de la culture dans la perspective d’une phénoménologie radical. W: tegoż, Phénoménologie de la vie, t. IV. Paris: PUF.

Henry, M. (2008). La barbarie. Paris: Quadrige/PUF.

Henry, M. (2010). Słowa Chrystusa, tłum. K. Mrówka. Tarnów: Wydawnictwo Biblos.

Henry, M. (2012). Wcielenie. Filozofia ciała, tłum. M. Frankiewicz, D. Adamski. Kraków: Wydawnictwo Homini.

Gray, J.N. (1995). Enlightenment’s Wake. Politics and Culture at the Close of the Modern Age. London–New York: Routledge.

Jaeger, W. (2001). Paideia. Formowanie człowieka greckiego, tłum. H. Bednarek, M. Plezia. Warszawa: Fundacja Aletheia.

Jan Paweł II (2005). Dives in misericordia. W: Encykliki Ojca Świętego Jana Pawła II, s. 102. Kraków: Znak.

Jędraszewski, M. (2004). Wybrać większą wolność. Karol Wojtyła o człowieku. Poznań: Księgarnia św. Wojciecha.

Jedynak, S. (1969). O humanizmie przed Protagorasem (w kręgu Delf). W: Z. Augustynek (red.), Humanizm socjalistyczny. Wydanie specjalne „Studiów Filozoficznych” z okazji 25-lecia PRL. Warszawa: PWN.

Jousset-Couturier, B. (2016). Le Transhumanisme. Faut-il avoir peur de l’avenir?, Paris: Eyrolles.

Kalinowska, M. (2009–2010). Antropologia romantyczna a idee antropologii humanistycznej. W: A. Nowicka-Jeżowa (red.), Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Kałużny, D. (2017). Lévinas, Derrida i eschatoteleologia człowieka. Filozofia Publiczna i Edukacja Demokratyczna, 6(I). Pobrane z: www.filozofiapubliczna.amu.edu.pl (dostęp: 18.10.2021).

Kliszcz, A. (2009). Homo – humanista – humanizm. Humanizm w źródłach słownikowych. W: A. Borowski (red.), Humanizm. Historie pojęcia. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Kruszyńska, S. (2018). Kulturalny barbarzyńca. Fenomenologia radykalna Michela Henry’ego jako filozofia sztuki życia. Kraków: Universitas.

Kuczyńska, A. (1969). Humanizm renesansowy: antynomia jednostki i społeczeństwa. W: Z. Augustynek (red.), Humanizm socjalistyczny. Wydanie specjalne „Studiów Filozoficznych” z okazji 25-lecia PRL. Warszawa: PWN.

Le Dévédec, N. (2015). La société de l’amélioration. La perfectibilité humaine des Lumières au transhumanisme. Montreal: Liber Canada.

Łempicki, S. (1992). Renesans i humanizm w Polsce. W: tegoż, Wiek złoty i czasy romantyzmu w Polsce (wybór i oprac. J. Starnawski). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Lévinas, E., Antyhumanizm i edukacja, w: tegoż, Trudna wolność. Eseje o judaizmie, tłum. A. Kuryś, Gdynia 1991.

Lévinas, E. (1991). O hebrajski humanizm. W: tegoż, Trudna wolność. Eseje o judaizmie, tłum. A. Kuryś. Gdynia: Atext.

Lorrain, J.-L., Raul D. (2003–2004). Nanosciences et progrès médical, rapport d’information nr 298. Pobrane z: https://www.senat.fr/rap/r03-293/r03-293_mono.html (dostęp: 14.10.2021).

Maritain, J. (1946). Humanizm integralny: zagadnienia doczesne i duchowe nowego świata chrześcijańskiego. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”.

Maritain, J. (1988). Pisma filozoficzne, tłum. J. Fenrychowa. Kraków: Znak.

Maritain, J. (2005). Trzej reformatorzy: Luter, Descartes, Rousseau, tłum. K. Michalski. Warszawa: Fronda.

Masłowski, M. (2009–2010). Humanistyczna problematyka przełomu antropologicznego. Okres romantyzmu. W: A. Nowicka-Jeżowa (red.), Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Mattéi, J.-F. (2015). L’homme dévasté. Essai sur la déconstruction de la culture. Paris: Grasset.

Nowak, L. (1969). Uwagi o sensowności problemów światopoglądowych. W: Z. Augustynek (red.), Humanizm socjalistyczny. Wydanie specjalne „Studiów Filozoficznych” z okazji 25-lecia PRL. Warszawa:PWN.

Nowicka-Jeżowa, A. (2009–2010). Nurty humanistyczne w kulturze polskiej. Perspektywy historii idei. W: A. Nowicka-Jeżowa (red.), Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Paczoska, E. (2009–2010). Dekonstrukcje i integracje. W: A. Nowicka-Jeżowa (red.), Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Pawlak, W. (2009–2010). Z dziejów pojęcia humanitas. W: A. Nowicka-Jeżowa (red.), Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, cz. 1. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Picchio, r. (1999). „Dworzanin” według Łukasza Górnickiego, tłum. H. Krzyżanowski (s. 194–213). W: tegoż, Studia z filologii słowiańskiej i polskiej. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

Picker, E. (2002). Menschenwürde und Menschenleben. Das Auseinanderdriften zweier fundamentaler Werte als Ausdruck der wachsenden Relativierung des Menschen. Stuttgart: Klett-Cotta.

Picker, E. (2007). Godność człowieka a życie ludzkie. Rozbrat dwóch fundamentalnych wartości jako wyraz narastającej relatywizacji człowieka, tłum. J. Merecki. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (1971). Poznań–Warszawa: Wydawnictwo Pallottinum.

Popow, S. (1979). Socjalizm i humanizm, tłum. J.M. Skrzypkowa. Warszawa: Książka i Wiedza.

Possenti, V. (2004). Filozofia i wiara, tłum. K. Kubis. Kraków: Wydawnictwo WAM.

Reale, G. (2008). Karol Wojtyła. Pielgrzym Absolutu, tłum. M. Gajda. Warszawa: Centrum Myśli Jana Pawła II.

Renaut, A. (1989). L’ ère de l’individu. Contribution à une histoire de la subjectivité. Paris: Gallimard.

Saliceti, C. (2004). L’Humanisme a-t-il un Avenir?, Paris: Éd. Dervy.

Sarnowski, S. (1969). Chrześcijaństwo, humanizm – dialog. W: Z. Augustynek (red.), Humanizm socjalistyczny. Wydanie specjalne „Studiów Filozoficznych” z okazji 25-lecia PRL. Warszawa: PWN.

Sartre, J.-P. (1998). Egzystencjalizm jest humanizmem, tłum. J. Krajewski, K. Szeżyńska- Maćkowiak. Warszawa: Muza.

Schaff, A. (1949). Pogadanki o materializmie historycznym. Warszawa: Książka i Wiedza.

Schaff, A. (2012). Humanizm ekumeniczny. Warszawa: Kto jest Kim.

Singer, P. (1979). Practical Ethics. Cambridge: Cambridge University Press.

Singer, P. (1994). Praktische Ethik. Stuttgart: Reclam Verlag.

Sinko, T. (1960). Od filantropii do humanitaryzmu i humanizmu. Warszawa: PAX.

Spranger, E. (1927). Aufruf an die Philologie, s. 7. W: tegoż, Der gegenwärtige Stand der Geisteswissenschaften und die Schule. Leipzig: Teubner.

Todorov, T. (2003). Ogród niedoskonały. Myśl humanistyczna we Francji, tłum. H. Abramowicz, J.M. Kłoczowski. Warszawa: Czytelnik.

Ullmann, W. (1985). Średniowieczne korzenie renesansowego humanizmu, tłum. J. Mach. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie.

Urbankowski, B. (1969). Mieszczański humanizm na progu ciemności. W: Z. Augustynek (red.), Humanizm socjalistyczny, Wydanie specjalne „Studiów Filozoficznych” z okazji 25-lecia PRL. Warszawa: PWN.

Wojtyła, K. (1982). Miłość i odpowiedzialność. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski.

Wojtyła, K. (2006). Pamięć i tożsamość. Kraków: Znak.

Woleński, J. (2008). Wartości: między filozofią a doświadczeniem potocznym. Pobrane z: www.humanizm.net.pl/wolenski2.htm (dostęp: 14.10.2021).

Woleński, J. (2016). Wykłady o naturalizmie. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK.

Woleński, J. (2021). Humanizm i racjonalizm. Pobrane z: www.humanizm.net.pl/hirwolenski.html (dostęp: 18.10.2021).

Okładka książki Humanizm - stracona idea

Published

December 14, 2021

Categories

Details about the available publication format: Książka drukowana

Książka drukowana

Co-publisher's ISBN-13 (24)

978-83-62475-84-1

Publication date of print counterpart (19)

2021-12-30

Details about the available publication format: Ebook

Ebook

Co-publisher's ISBN-13 (24)

978-83-62475-88-9

Date of first publication (11)

2021-12-14