Inedita, t. 4: Dydaktyka

Tom zawiera niepublikowane dotąd bądź dawno niewznawiane prace Kazimierza Twardowskiego z zakresu dydaktyki. Do pierwszej grupy należą wykłady z dydaktyki ogólnej, wygłoszone w Uniwersytecie Lwowskim w roku akademickim 1902/1903, pisma dotyczące programów szkolnictwa podstawowego i niższego, a także wykład o historii uniwersytetów i wersje słynnego odczytu „O dostojeństwie uniwersytetu”. Do grupy drugiej należy przede wszystkim dydaktyczna część znakomitego podręcznika dla nauczycieli szkół podstawowych, wydanego w roku 1901. 

Publikowane w tomie pisma pozwalają docenić dorobek Twardowskiego w zakresie pedagogiki i dydaktyki ogólnej. Przedstawił on nie tylko gruntowne analizy pewnych pojęć z zakresu psychologii uczenia i wychowania, lecz umiał również ująć „zasady dydaktyki” w zwarty system. Wiedział również, jak zastosować te zasady do istniejącego systemu edukacyjnego. Jedna z głównych zasad Twardowskiego głosi wyższość kształcenia formalnego (tj. kształcenia umiejętności samodzielnego myślenia) nad materialnym (tj. przekazywaniem „gotowych” informacji). Jest to zasada uniwersalna i aktualna również dziś, a często ignorowana przy tworzeniu programów szkolnych. 

Twardowski był ponadto niezłomnym obrońcą niezależności uniwersytetów i strażnikiem ich dostojeństwa, głęboko przekonany, że najważniejszym zadaniem uczonego jest szukanie prawdy naukowej, nie zaś prowadzenie badań dopasowanych do panującej mody czy tym bardziej na zamówienie polityczne. 

Z tego względu pisma Twardowskiego z zakresu dydaktyki mają nie tylko wartość historyczną, lecz mogą również zainteresować współczesnych badaczy pedagogiki i samych pedagogów działających na wszystkich etapach edukacji.