Ochrona uczuć religijnych w prawie cywilnym

Akty prawne

Akty prawa międzynarodowego

Karta Narodów Zjednoczonych z 26 czerwca 1945 r., Dz.U. z 1947 r. nr 23, poz. 90.

Konwencja dotycząca dyskryminacji w zatrudnieniu i wykonywania zawodu – Konwencja nr 111 Międzynarodowej Organizacji Pracy, uchwalona przez Konferencję Ogólną MOP 25 czerwca 1958 r. w Genewie, Oświadczenie rządowe z 23 czerwca 1961 r. w sprawie ratyfikacji Konwencji nr 111, Dz.U. 1961 nr 42, poz. 219.

Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, sporządzona 4 listopada 1950 r. w Rzymie, ratyfikowana przez Polskę 2 października 1992 r., Dz.U. z 1993 r. nr 61, poz. 284 ze zm.

Konwencja ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 18 grudnia 1979 r., Dz.U. z 1982 r. nr 10, poz. 71.

Konwencja ONZ w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, otwarta do podpisu w Nowym Jorku 7 marca 1966 r., Dz.U. z 1969 r. nr 25, poz. 187.

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, otwarty do podpisania 19 grudnia 1966 r., ratyfikowany przez Polskę 3 marca 1977 r. Dz.U. z 1977 r. nr 38, poz. 167.

Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z dnia 10 grudnia 1948 r., uchwalona jako rezolucja przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, http://libr.sejm.gov.pl/tek01/txt/onz/1948.html.

Prawo Unii Europejskiej

Dyrektywa 2006/54/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 5 lipca 2006 r. w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy (wersja przeredagowana), Dz.Urz. UE L 204 z 26 lipca 2006 r.

Dyrektywa 2019/790/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany Dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE, Dz.Urz. UE L 130/92 z 17 maja 2019 r.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/54/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie środków ułatwiających korzystanie z praw przyznanych pracownikom w kontekście swobodnego przepływu pracowników, Dz.Urz. UE L 128 z 30 kwietnia 2014 r.

Dyrektywa Rady 86/613/EWG z dnia 11 grudnia 1986 r. w sprawie stosowania zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn pracujących na własny rachunek, w tym w rolnictwie, oraz w sprawie ochrony kobiet pracujących na własny rachunek w okresie ciąży i macierzyństwa, Dz.Urz. WE L 359 z 19 grudnia 1986 r., Dz.Urz. UE, polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1.

Dyrektywa Rady 2000/43/WE z dnia 29 czerwca 2000 r. wprowadzająca w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne, Dz.Urz. WE L 180 z 19 lipca 2000 r., Dz.Urz. UE, polskie wydanie specjalne, rozdz. 20, t. 1.

Dyrektywa Rady 2000/78/WE z dnia 27 listopada 2000 r. ustanawiająca ogólne warunki ramowe równego traktowania w zakresie zatrudnienia i pracy, Dz.Urz. WE L 303 z 2 grudnia 2000 r., Dz.Urz. UE, polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 4.

Dyrektywa Rady 2004/113/WE z dnia 13 grudnia 2004 r. wprowadzająca w życie zasadę równego traktowania mężczyzn i kobiet

w zakresie dostępu do towarów i usług oraz dostarczania towarów i usług, Dz.Urz. UE L 373 z 21 grudnia 2004 r.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (wersja przekształcona), Dz.Urz. UE L 351.

Traktat o Unii Europejskiej podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 r., Dz.Urz. C 326, 26/10/2012 P. 0001–0390.

Prawo polskie

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. nr 78, poz. 483, sprost. Dz.U. z 2001 r. nr 28, poz. 319.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. Kodeks karny, Dz.U. z 1932 r. nr 60, poz. 571.

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. Dz.U. z 1933 r. nr 82, poz. 598, ze zm.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, t.j. z 2017 r., Dz.U. poz. 682 z późn. zm.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 94, ze zm.

Ustawa z dnia 19 kwietnia 1969 r., Kodeks karny, Dz.U.1969.13.94.

Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, t.j. Dz.U.2020.1320.

Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe, t.j. Dz.U.2018.1914.

Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, t.j. Dz.U.2017.1153.

Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, t.j. Dz.U.2020.805.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, t.j. Dz.U.2020.1444.

Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego, t.j. Dz.U.2020.30.

Ustawa z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną, t.j. Dz.U.2020.344.

Ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, t.j. Dz.U.2020.2156 z 12 marca 2020 r.

Prawo państw obcych

Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch, austriacki kodeks cywilny z 1811 r.

Bürgerliches Gesetzbuch, niemiecki kodeks cywilny uchwalony w 1896 r., obowiązujący od 1 stycznia 1900 r.

Orzecznictwo

Orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka

Orzeczenie EKPC z 15 grudnia 1983 r., C. przeciwko Wielkiej Brytanii, DR 37, 142.

Wyrok ETPC z 7 grudnia 1976 r., Handyside przeciwko Wielkiej Brytanii, skarga nr 5493/72.

Wyrok ETPC z 16 maja 1977 r., Arrowsmith przeciwko Wielkiej Brytanii, skarga nr 7050/75.

Wyrok ETPC z 25 lutego 1982 r., Campbell i Cosans przeciwko Wielkiej Brytanii, skarga nr 7511/76.

Wyrok ETPC z 25 maja 1993 r., Kokkinakis v. Grecja, skarga nr 14307/88.

Wyrok ETPC z 20 września 1994 r., Otto-Preminger-Institut v. Austria, skarga nr 13470/87.

Wyrok ETPC z 15 lutego 2001 r., Dahlab przeciwko Szwajcarii, skarga nr 42393/98.

Wyrok ETPC z 18 marca 2008 r., Blumberg przeciwko Niemcom, skarga nr 14618/03.

Wyrok ETPC z 10 marca 2009 r., Times Newspapers Ltd. (nr 1 i 2) przeciwko Wielkiej Brytanii, skarga nr 3002/03 i 23676/03.

Wyrok ETPC, Wielka Izba, z 3 listopada 2009 r., Lautsi przeciwko Włochom, skarga nr 30814/06.

Wyrok ETPC z 18 marca 2011 r., Lautsi przeciwko Włochom, skarga nr 30814/06.

Wyrok ETPC z 15 marca 2012 r., Aksu v. Turcja, nr skargi 4149/04 i 41029/040.

Wyrok ETPC z 16 lipca 2013 r., Remuszko przeciwko Polsce, skarga nr 1562/10.

Wyrok ETPC z 15 października 2015 r., Pernicek przeciwko Szwajcaria skarga nr 27510/08.

Wyrok ETPC z 23 czerwca 2020 r., Bulgakov v. Rosja, skarga nr 20159/15.

Orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Postanowienie TSUE z 19 lutego 2009 r., C-557/07, LSG-Gesellschaft zur Wahrnehmung von Leistungschutzrechten GmbH przeciwko Tele2 Telecommunication GmbH.

Wyrok TS z 19 października 1977 r., C-117/76 oraz C-16/77 Albert Ruckdeschel & Co. i Hansa-Lagerhaus Ströh & Co. przeciwko

Hauptzollamt Hamburg-St. Annen, Diamalt AG przeciwko Hauptzollamt Itzehoe, ECLI:EU:C:1977:160.

Wyrok TSUE z 12 marca 2002 r., Simone Leitner przeciwko TUI Deutschland GmbH Co. KG, C-168/00, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/ALL/?uri=CELEX%3A62000CJ0168.

Wyrok TSUE z 6 października 2009 r., Dominic Wolzenburg, C-123/08, ECLI:EU:C:2009:616, pkt 63.

Wyrok TSUE z 13 lutego 2014 r., Svensson i in, C-466/12, ZOTSiS 2014/2/I-76.

Wyrok TSUE z 18 marca 2014 r., Z. przeciwko A Government department, The Board of management of a community school, C-363/12, ECLI:EU:C:2014:159.

Wyrok TSUE z 27 marca 2014 r. w sprawie C-314/12, UPC Telekabel, ZOTSiS 2016/7/I-528.

Wyrok TSUE z 18 grudnia 2014 r., Fag og Arbejde (FOA), C-354/13, ECLI:EU:C:2014:2463.

Wyrok TSUE z 8 września 2016 r., GS Media BV, C-160/15, ZOTSiS 2016/9/I-644.

Wyrok TSUE z 14 marca 2017 r., Asma Bougnaoui i Association de défense des droits de l’homme (ADDH) v. Micropole SA, C-188/15, ECLI:EU:C:2017:204.

Wyrok TSUE z 14 marca 2017 r., Samira Achbita i Centrum voor gelijkheid van kansen en voor racismebestrijding przeciwko G4S Secure Solutions NV, C-157/15, ECLI:EU:C:2017:203.

Wyrok TSUE z 17 kwietnia 2018 r., C-414/16, Vera Egenberger przeciwko Evangelisches Werk für Diakonie und Entwicklung eV,

ECLI:EU:C:2018:257.

Wyrok TSUE z 17 września 2018 r., IR przeciwko JQ, C-68/17 ZOTSiSPI 2018/9/I-696

Wyrok TSUE z 22 stycznia 2019 r., C-193/17, Cresco Investigation GmbH przeciwko Markusowi Achatziemu, ECLI:EU:C:2019:43.

Wyrok TSUE (Wielka Izba) z 15 lipca 2021 r., IX przeciwko WABE eV i MH Müller Handels GmbH przeciwko MJ, sprawy połączone, C-804/18 I C-341/19, ECLI:EU:C:2021:594.

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego

Orzeczenie TK z 7 czerwca 1994 r., K 17/93, OTK 1994, nr 1, poz. 11.

Uchwała TK z 2 marca 1994 r., W 3/93, Dz.U. z 1994 r. nr 36, poz. 137.

Wyrok TK z 15 stycznia 1991 r., U 8/90, Lex nr 25378.

Wyrok TK z 11 października 2006 r., P 3/06, Dz.U.2006.190.1409.

Wyrok TK z 2 grudnia 2009 r., sygn. U 10/07, OTK ZU nr 11/A/2009, poz. 163, Dz.U.2009.210.1629.

Wyrok TK z 6 lipca 2011 r., P 12/09, OTK ZU nr 6/A/2011, poz. 51.

Wyrok TK z 10 grudnia 2014 r., K 52/13, Dz.U.2014.1794.

Wyrok TK z 6 października 2015 r., SK 54/13, Dz.U.2015.1632 z 16 października 2015 r.

Wyrok TK z 7 października 2015 r., K 12/14, Lex nr 1809416.

Orzeczenia Sądu Najwyższego

Uchwała SN (pełna Izba Cywilna) z 8 grudnia 1973 r., III CZP 37/73, OSN 1974, nr 9, poz. 145.

Uchwała SN z 22 października 2010 r., III CZP 76/10, Lex nr 604152.

Uchwała SN z 19 listopada 2010 r., III CZP 79/10, Legalis nr 260723, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/III%20CZP%2079-10.pdf.

Uchwała SN z 29 października 2012 r., I KZP 12/12, OSNKW2012/11/112.

Uchwała SN z 27 marca 2018 r., III CZP 69/17, OSNC 2018, nr 4, poz. 104.

Uchwała SN z 27 marca 2018 r., III CZP 60/17, OSNC 2018, nr 9, poz. 83.

Uchwała SN z 27 marca 2018 r., III CZP 36/17, OSNC 2018, nr 11, poz. 103.

Uchwała SN z 22 października 2019 r., I NSNZP 2/19, OSNKN 2020, nr 2, poz. 11, OSP 2020, nr 5, poz. 38.

Postanowienie SN z 4 września 2008 r., IV CZ 74/08, Lex 461793.

Postanowienie SN z 5 marca 2015 r., III KK 274/14, OSNKW 2015/9/72.

Wyrok SN z 4 września 1967 r., I PR 23/67, OSP 1969, z. 1, poz. 5, z glosą krytyczną Z. Radwańskiego.

Wyrok SN z 8 maja 1969 r., II CR 114/69, OSN 1970, nr 7–8, poz. 129.

Wyrok SN z 24 lipca 1969 r., I PR 178/69, OSNC 1970/4/71, „Państwo i Prawo” 1970, z. 8–9, z glosą A. Szpunara.

Wyrok SN z 24 lutego 1971 r., II CR 619/70, OSN 1971, nr 10, poz. 182.

Wyrok SN z 9 stycznia 1978 r., IV CR 510/77, OSN 1978, nr 11, poz. 210.

Wyrok SN z 19 sierpnia 1980 r., IV CR 283/80, OSN 1981, nr 5, poz. 81.

Wyrok SN z 8 października 1987 r., II CR 269/87, OSNC 1989, nr 4, poz. 66.

Wyrok SN z 17 marca 1988 r., IV CR 64/88, OSP 1989, z. 2, poz. 35.

Wyrok SN z 22 maja 1990 r., II CR 225/90, Lex nr 9030.

Wyrok SN z 17 lutego 1993 r., III KRN 24/92, „Wokanda” 1993, nr 10.

Wyrok SN z 11 lutego 1998 r., III CKN 355/97, OSNC 1998, nr 9, poz. 149.

Wyrok SN z 16 kwietnia 1999 r., II CKN 279/98, Lex nr 385601.

Wyrok SN z 11 lipca 2000 r., II CKN 1119/98, Lex nr 50884.

Wyrok SN z 16 listopada 2000 r., I PKN 537/00, OSNAPiUS 2002, nr 11, poz. 269, z glosą H. Szewczyk, „Państwo i Prawo” 2003, z. 4.

Wyrok SN z 13 grudnia 2000 r., II KKN 75/00, Lex nr 50928.

Wyrok SN z 26 października 2001 r., V CKN 195/01, Lex nr 53107.

Wyrok SN z 12 czerwca 2002 r., III CKN 618/00, OSNC nr 6, poz. 84.

Wyrok SN z 26 września 2002 r., III CKN 1037/00, „Rzeczpospolita” 2002, nr 246.

Wyrok SN z 9 października 2002 r., IV CKN 1402/00, Lex nr 78364.

Wyrok SN z 6 kwietnia 2004 r., ICK 484/03, OSNC 2005 nr 4, poz. 69, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/I%20CK%20484-03-1.pdf, z aprobującą glosą K. Skubisz, Glosa do wyroku SN z 6.04.2004 r., I CK 484/03, „Monitor Prawniczy” 2006, nr 4.

Wyrok SN z 18 listopada 2004 r., I CK 219/04, Lex nr 146356.

Wyrok SN z 20 kwietnia 2006 r., IV CSK 99/05, Lex nr 198509.

Wyrok SN z 9 maja 2007 r., II CSK 42/07, Lex nr 393861.

Wyrok SN z 11 października 2007 r., IV CSK 264/07, OSNC-ZD 2008, nr 3, poz. 82.

Wyrok SN z 7 maja 2009 r., III PK 2/09, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia1/iii%20pk%202-09-1.pdf.

Wyrok SN z 14 maja 2009 r., I CSK 440/08, Lex nr 511034.

Wyrok SN z 21 kwietnia 2010 r., V CSK 352/09, https://www.saos.org.pl/judgments/92103.

Wyrok SN z 6 maja 2010 r., II CSK 640/09, OSNC-ZD 2011/1, poz. 4.

Wyrok SN z 15 października 2010 r., V CSK 90/10, Lex nr 1001338.

Wyrok SN z 24 marca 2011 r., I CSK 372/10, Lex nr 927833.

Wyrok SN z 7 grudnia 2011 r., II CSK 160/11, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia1/ii%20csk%20160-11-1.pdf)n.

Wyrok SN z 21 czerwca 2013 r., III BP 4/12, Lex nr 1511151.

Wyrok SN z 20 września 2013 r., II CSK 1/13, OSNC-ZD 2014/D, poz. 69; z glosą Z. Strusa, „Forum Prawnicze” 2013, nr 5; z glosą

B. Rakoczego, „Przegląd Prawa Wyznaniowego” 2015, nr 1; z glosą R. Kaczmarczyka, „Państwo i Prawo” 2017, nr 3.

Wyrok SN z 10 stycznia 2014 r. r., I CSK 128/13, Lex nr 1526612.

Wyrok SN z 16 kwietnia 2014 r., V CSK 320/13, Lex nr 1463645.

Wyrok SN z 17 września 2014 r., I CSK 439/13, OSNC 2015/7–8, poz. 93, EPS 2015, nr 4.

Wyrok SN z 14 stycznia 2015 r., II CSK 747/13, Lex nr 1628912.

Wyrok SN z 14 stycznia 2015 r., II CSK 296/14, Lex nr 1659223.

Wyrok SN z 3 czerwca 2015 r., V CSK 599/14, OSNC 2016, nr 6, poz. 74, z omówieniem M. Czajkowskiej-Dąbrowskiej, Studia i Analizy Sądu Najwyższego. Przegląd orzecznictwa, red. J. Kosonoga, Warszawa 2016.

Wyrok SN z 24 października 2015 r., V CSK 741/14, OSNC 2016/7–8, poz. 95.

Wyrok SN z 9 sierpnia 2016 r., II CSK 719/15, OSNC 2017/5/60, „Biuletyn Sądu Najwyższego” 2016, nr 10, poz. 10.

Wyrok SN z 30 września 2016 r., I CSK 598/15, Lex nr 2151458.

Wyrok SN z 13 grudnia 2018 r., I CSK 690/17, http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia3/i%20csk%20690-17-1.pdf.

Wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego

Wyrok NSA z 12 marca 2013 r., I 1997/12, http://orzeczenia.nsa.gov.pl/cbo/query.

Orzeczenia polskich sądów powszechnych

Wyroki sądów apelacyjnych

Wyrok SA w Białymstoku z 4 lipca 2008 r., I ACa 278/08, Lex nr 531750.

Wyrok SA w Białymstoku z 11 grudnia 2014 r., I ACa 593/14, Lex nr 1602855.

Wyrok SA w Białymstoku z 30 września 2015 r., I ACa 403/15, Legalis nr 1352336.

Wyrok SA w Gdańsku z 29 grudnia 2000 r., I ACa 910/00, OSA 2002/2, poz. 11.

Wyrok SA w Gdańsku z 11 kwietnia 2014 r., I ACa 7/14, Lex nr 1544696.

Wyrok SA w Gdańsku z 17 lutego 2015 r., I ACa 448/14, http://orzeczenia.gdansk.sa.gov.pl/details/$N/151000000000503_I_ACa_000448_2014_Uz_2015-02-17_001.

Wyrok SA w Katowicach z 30 lipca 2010 r., I ACa 412/2010, Lex nr 785441.

Wyrok SA w Katowicach z 4 listopada 2011 r., I ACa 374/11, Lex nr 1171249.

Wyrok SA w Katowicach z 20 czerwca 2013 r., I ACa 353/13, Lex nr 1342252.

Wyrok SA w Katowicach z 18 grudnia 2013 r., V ACa 524/13, Lex nr 1415953.

Wyrok SA w Katowicach z 13 lutego 2014 r., I ACa 1086/13, Lex nr 1437961.

Wyrok SA w Katowicach z 30 kwietnia 2015 r., I ACa 60/15, Lex nr 1740651.

Wyrok SA w Krakowie z 11 grudnia 1998 r., I Aca 776/98, cyt. za Dobra osobiste. Zbiór orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Krakowie, red. B. Gawlik, Kraków 1999.

Wyrok SA w Krakowie z 28 września 1999 r., I ACa 464/99, „Transformacje Prawa Prywatnego” 2002, nr 3.

Wyrok SA w Krakowie z 20 lipca 2004 r., I ACa 564/04, https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/i-aca-564-04-wyrok-sadu-apelacyjnego-w-krakowie-520235834.

Wyrok SA w Krakowie z 24 czerwca 2008 r., I ACa 451/08, cyt. za M. Wild, Przesłanki zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę związaną z uszkodzeniem ciała lub uszczerbkiem na zdrowiu w praktyce sądowej, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2012, nr 2.

Wyrok SA w Krakowie z 19 stycznia 2012 r., I ACa 1273/11, Lex nr 1107102.

Wyrok SA w Krakowie z 29 stycznia 2015 r., I ACa 1551/14, Lex nr 1661187.

Wyrok SA w Krakowie z 25 lutego 2015 r., I ACa 1719/14, Lex nr 1668606.

Wyrok SA w Krakowie z 22 grudnia 2016 r., I ACa 1080/16, Legalis nr 1564477.

Wyrok SA w Krakowie z 18 września 2017 r., I ACa 1494/15, Lex nr 2354397.

Wyrok SA w Krakowie z 2 sierpnia 2019 r., I ACa 768/18, http://orzeczenia.krakow.sa.gov.pl/details/$N/152000000000503_I_ACa_000768_2018_Uz_2019-08-02_001.

Wyrok SA w Krakowie z 23 marca 2021 r., I ACa 808/19, Lex nr 3189588.

Wyrok SA w Łodzi z 28 października 1998 r., I ACa 612/98, OSA 1999/6/26, https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/i-aca-612-98-wyrok-sadu-apelacyjnego-w-lodzi-520131073.

Wyrok SA w Łodzi z 18 stycznia 2013 r., I ACa 1031/2012, Lex nr 5155013.

Wyrok SA w Łodzi z 7 marca 2014 r., I ACa 1187/13, Lex nr 1454547.

Wyrok SA w Łodzi z 7 sierpnia 2014 r., I ACa 212/14, Lex nr 1506246.

Wyrok SA w Łodzi z 10 marca 2015 r., I ACa 1359/14, Lex nr 1675898.

Wyrok SA w Łodzi z 10 lutego 2016 r., I ACa 1191/15, „Apelacja” 2016, nr 6, poz. 22.

Wyrok SA w Poznaniu z 9 lipca 2003 r., I ACa 396/03, „Wokanda” 2004, nr 12.

Wyrok SA w Poznaniu z 29 lutego 2012 r., I ACa 1162/11, Lex nr 1133337.

Wyrok SA w Szczecinie z 24 lutego 2011 r., I ACa 13/11, Lex nr 1213812.

Wyrok SA w Warszawie z 3 czerwca 2003 r., I ACa 1162/02, Lex nr 106889, „Wokanda” 2004, nr 6.

Wyrok SA w Warszawie z 13 sierpnia 2003 r., VI ACa 81/03, Lex nr 139293.

Wyrok SA w Warszawie z 11 lutego 2005 r., VI ACa 752/04, Legalis.

Wyrok SA w Warszawie z 22 lipca 2005 r., VI ACa 136/05, niepubl.

Wyrok SA w Warszawie z 27 października 2005 r., VI ACa 123/05, Lex nr 1642467.

Wyrok SA w Warszawie z 13 listopada 2009 r., I ACa 769/09, Lex nr 832535.

Wyrok SA w Warszawie z 13 kwietnia 2011 r., VI ACa 1310/10, Lex nr 852390.

Wyrok SA w Warszawie z 9 stycznia 2013 r., I ACa 915/12, Lex nr 1289618.

Wyrok SA w Warszawie z 3 września 2013 r., I ACa 176/13, Lex nr 1363396.

Wyrok SA w Warszawie z 6 września 2013 r., I ACa 456/13, Lex nr 1394305.

Wyrok SA w Warszawie z 9 grudnia 2013 r. I ACa 608/13, https://waw.sa.gov.pl/,new,mg,1.html,172.

Wyrok SA w Warszawie z 7 maja 2014 r., I ACa 1663/13, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl/content/$N/154500000000503_I_ACa_001663_2013_Uz_2014-05-07_001.

Wyrok SA w Warszawie z 16 września 2014 r., VI ACa 1841/13, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl/content/$N/154500000003003_VI_ACa_001841_2013_Uz_2014-09-16_002.

Wyrok SA w Warszawie z 2 września 2015 r., VI ACa 1312/14, Lex nr 1934402.

Wyrok SA w Warszawie z 16 grudnia 2015 r., I ACa 490/15, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl/content/$N/154500000000503_I_ACa_000490_2015_Uz_2015-12-16_001.

Wyrok SA w Warszawie z 24 marca 2016 r., VI ACa 1813/14, Lex nr 2067973.

Wyrok SA w Warszawie z 31 marca 2016 r., I ACa 971/15, Legalis nr 1461122, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl/details/$N/154500000000503_I_ACa_000971_2015_Uz_2016-03-31_001.

Wyrok SA w Warszawie z 23 czerwca 2016 r., VI ACa 263/15, http://orzeczenia.waw.sa.gov.pl/content/$N/154500000003003_VI_ACa_000263_2015_Uz_2016-06-23_002.

Wyrok SA w Warszawie z 22 grudnia 2016 r., I ACa 2073/15, Lex nr 2231439.

Wyrok SA we Wrocławiu z 26 września 2006 r., I ACa 893/06, Lex nr 338345.

Wyrok SA we Wrocławiu z 17 listopada 2009 r., I ACa 949/2009, „Rejent” 2010, nr 2.

Wyrok SA we Wrocławiu z 15 lutego 2013 r., I ACa 31/13, http://orzeczenia.wroclaw.sa.gov.pl/content/$N/155000000000503_I_ACa_000031_2013_Uz_2013-03-01_001.

Wyroki sądów okręgowych

Wyrok SO w Gdańsku z 20 października 2011 r., III Ca 499/11, Lex nr 1713953.

Wyrok SO w Koszalinie z 22 lutego 2011 r., I C 124/10, Lex nr 1713914.

Wyrok SO w Krakowie z 22 grudnia 2018 r., I C 2007/13, niepubl.

Wyrok SO w Legnicy z 2 listopada 2017 r., I C 16/14, Lex nr 2436707.

Wyrok SO w Łodzi z 3 grudnia 2015 r., III Ca 1381/15, https://sip.lex.pl/orzeczenia-i-pisma-urzedowe/orzeczenia-sadow/iii-ca-1381-15-wyrok-sadu-okregowego-w-lodzi-522226115.

Wyrok SO w Toruniu z 14 marca 2019 r., I C 1093/18, Lex nr 2638943.

Wyrok SO w Warszawie z 14 stycznia 2013 r., I C 716/12, niepublikowany, cyt. za Wyrok w sprawie krzyża w Sejmie, „Niedziela” z 9 grudnia 2013 r.

Wyrok SO w Warszawie z 24 lipca 2019 r., II C 598/17, niepubl.

Wyroki sądów obcych

Wyrok Federalnego Sądu Administracyjnego (Bundesverwaltungsgericht) z 24 maja 1989 r., „BVerwG ZBR” 1979, nr 202.

Wyrok Federalnego Sądu Pracy (Bundesarbeitsgericht) z 20 grudnia 1984 r., „Neue Juristische Wochenschrift” 1986, nr 85.

Wyrok Federalnego Trybunału Konstytucyjnego RFN z 20 grudnia 1960 r., 1 BvL 21/60, BVerfGE 12, 45, 55.

Wyrok Sądu Pracy w Kolonii (ArbG) z 18 kwietnia 1989 r., „Neue Zeitschrift für Arbeitsrecht” 1991, nr 276.

Literatura

Andrzejuk A., Prasumienie (synderesis) i sumienie (conscientia) w ujęciu św. Tomasza z Akwinu, „Roczniki Filozoficzne” 1997, t. 45, nr 1.

Bagińska E., Kompensacja krzywdy osób najbliższych w razie poniesienia przez poszkodowanego ciężkiego uszczerbku na zdrowiu – przegląd rozwiązań europejskich [w:] Rozprawy z prawa prywatnego. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Wojciechowi Popiołkowi, red. M. Pazdan et al., Warszawa 2017.

Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.

Banaszczyk Z. [w:] Kodeks cywilny, t. 1: Komentarz do artykułów 1–49911, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2005.

Barrett G., Reexamining the Concept and Principle of Equality in EC Law, „Yearbook of European Law” 2003.

Barta J., Markiewicz R., Przechowywanie utworów na stronach internetowych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2009, z. 105.

Bäumlin R., Böckenförde E.-W., Das Grundrecht der Gewissensfreiheit. Veröffentlichungen der Vereinigung der Deutschen Staatsrechtslehrer, Berlin 1970.

Bell M., Equality and the European Union Constitution, „Industrial Law Journal” 2004, t. 33, nr 3.

Bethge H. [w:] Handbuch des Staatsrechts der Bundesrepublik Deutschland, t. 6, red. J. Isensee, P. Kirchhof, Heidelberg 1989.

Bieczyński M.M., Prawne granice wolności twórczości artystycznej w zakresie sztuk wizualnych, Warszawa 2011.

Bleckmann A., Staatsrecht, t. 2: Die Grundrechte, Köln–Berlin–Bonn–München.

Bogucki M., Zadośćuczynienie za krzywdę osobom najbliższym poszkodowanego. Glosa do uchwały SN z dnia 27 marca 2018 r., III CZP 60/17, „Palestra” 2019, nr 6.

Bosek L., W sprawie kwalifikacji więzi rodzinnej jako dobra osobistego (uwagi krytyczne na tle aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego), „Forum Prawnicze” 2015.

Bóbr W.J., Sumienie [w:] Słownik filozofii, red. J. Hartman, Kraków 2004.

Brzozowska-Pasieka M., Legitymacja czynna osób fizycznych i prawnych w sprawach o naruszenie prawa do tożsamości narodowej. Przegląd orzecznictwa polskiego z uwzględnieniem orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, „Monitor Prawniczy” 2019, nr 22.

Brzozowska-Pasieka M., Olszyński M, Pasieka J., Prawo prasowe. Komentarz praktyczny, Lex/el. 2013.

Campbell-Garnett A., Conscience and Conscientiousness [w:] Moral Concepts, red. J. Feinberg, Oxford 1969.

Cisek A. [w:] Kodeks cywilny, t. 1: Komentarz do artykułów 1–534, red. E. Gniewek, Warszawa 2004.

Cisek A., Dubis W. [w:] E. Gniewek, P. Machnikowski, Kodeks cywilny. Komentarz, Warszawa 2013.

Cisek A., Dubis W., komentarz do art. 448 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. E. Gniewek, P. Machnikowski, Warszawa 2016.

Czepita S., Pohl Ł., Obraza uczuć religijnych, kiedy mówimy o przestępstwie, „Rzeczpospolita”, 12 września 2012.

Daniel K., Kontrowersje wokół wprowadzenia wartości chrześcijańskich do prawa [w:] Dynamika wartości w prawie, red. K. Pałecki, Kraków 1997.

Denys A., Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 2 sierpnia 2019 r. (sygn. I ACa 768/18), „Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM” 2020, nr 10.

Dębowski J., Gawor L., Jedynak S., Kosior K., Zdybel J., Mała encyklopedia filozofii, pojęcia, problemy, kierunki, szkoły, Bydgoszcz 1996.

Domańska M., Przestrzeganie etyki opartej na religii lub przekonaniach jako przesłanka uzasadniająca odmienne traktowanie pracowników – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 11.09.2018 r., C-68/17, IR przeciwko JQ, EPS 2019, nr 4.

Domańska M., Zasada równości (zakaz dyskryminacji) [w:] Stosowanie prawa Unii Europejskiej przez sądy, red. A. Wróbel, t. 1, Warszawa 2010.

Drożdż M., Ethos dziennikarski bez etyki…? [w:] Etyka dziennikarska: etyka – teoria – praktyka, red. E. Pawlak-Hajno, J. Pleszczyński, Lublin 2012.

Ferenc-Szydełko E., Wolność sumienia jako dobro prawne, https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwidtYCRkMrzAhWQzYsKHXgcDlYQFnoECAUQAQ&url=https%3A%2F%2Frepo.uni.opole.pl%2Fdocstore%2Fdownload%2FUO0a0f210f70dd4939a818dd3dafcd5e21%2FSzydelkoFerencEWolnosc.pdf&usg=AOvVaw0b6n1Nu6aVBej6pu0_5_wZ.

Fień J., Ewolucja zasad zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w polskim prawie cywilnym.

Fredman S., Discrimination Law, Oxford 2011.

Frowein J.A., Paukert W., Europäische Menschenrechtskonvention. EMRK – Kommentar, Arlington 1996.

Galewska E., Obowiązek poszanowania przekonań religijnych w ustawie o radiofonii i telewizji, „Prawo Mediów Elektronicznych” 2015, nr 2.

Garlicki L., Przesłanki ograniczania konstytucyjnych praw i wolności na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, „Państwo i Prawo” 2001, nr 10.

Garlicki L., Wolność myśli, sumienia i wyznania [w:] Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, red. L. Garlicki, t. 1: Komentarz do artykułów 1–18, Warszawa 2010.

Garlicki L., Wolność sumienia i wyznania w orzecznictwie konstytucyjnym–status wspólnot religijnych, „Biuletyn TK” 1999.

Gizbert-Studnicki T., Wykładnia celowościowa, „Studia Prawnicze” 1985, nr 3–4.

Gontarski W., Glosa do wyroku TS z dnia 11 września 2014 r., C-291/13, Lex/el. 2014.

Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane [w:] Experientia docet. Księga jubileuszowa ofiarowana Pani Profesor Elżbiecie Traple, red. P. Kostański, P. Podrecki, T. Targosz, Warszawa 2017.

Grzeszak T., Dobro osobiste jako dobro zindywidualizowane, „Przegląd Sądowy” 2018, nr 4.

Grzybowski S., Ochrona dóbr osobistych według przepisów ogólnych prawa cywilnego, Warszawa 1957.

Gudowski J., Uzasadnienie zdania odrębnego sędziego SN do uzasadnienia uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 27 marca 2018 r. o sygn. III CZP 60/17, OSNC 2018, nr 9, poz. 83.

Hansen A.H., Die rechtliche Behandlung von Glaubens- und Gewissenskonflikten im Arbeitsverhältnis, Frankfurt am Main 2000.

Herdegen M., Gewissensfreiheit und Normativität des positiven Rechts, Heidelberg 1989.

Herzog R. [w:] Evangelisches Staatslexikon, red. R. Herzog et al., Stuttgart 1987.

Hypś S. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2017.

Hypś S. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, Warszawa 2015.

Jabczuga-Kurek M., Legitymacja czynna członka zbiorowości w nietypowych sprawach o ochronę czci i dobrego imienia [w:] Usus magister est optimus. Rozprawy prawnicze ofiarowane profesorowi Andrzejowi Kubasowi, red. B. Jelonek-Jarco, R. Kos, J. Zawadzka, Warszawa 2016.

Janiszewska B., komentarz do art. 23 k.c., teza 47 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. J. Gudowski, Lex 2018.

Janyga W. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 1, red. M. Królikowski, R. Zawłocki, Warszawa 2013.

Janyga W., Przestępstwo obrazy uczuć religijnych w polskim prawie karnym w świetle współczesnego pojmowania wolności sumienia i wyznania, Warszawa 2010.

Jarra E., Szkody moralne a polski kodeks zobowiązań, odbitka z „Themis Polskiej”, Warszawa 1935.

Jastrzębski J., Granice kompensacji [w:] Odpowiedzialność odszkodowawcza, red. J. Jastrzębski, Lex 2007.

Jastrzębski M., Wolność myśli, sumienia i religii [w:] Prawa człowieka. Wybrane zagadnienia i problemy, red. L. Koba, W. Wacławczyk, Warszawa 2009.

Kaliński M., Ograniczenie indemnizacji do podmiotów bezpośrednio poszkodowanych – w związku z nowelizacją art. 446 Kodeksu cywilnego, „Przegląd Sądowy” 2004, nr 3.

Kamiński I.C., Media w Europejskiej konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności [w:] Prawo mediów, red. J. Barta, R. Markiewicz, A. Matlak, Warszawa 2005.

Kamiński I.C., Wolność religijna a jednostka [w:] Prawne granice sumienia i wyznania, red. J. Kondratiewa-Bryzik, R. Wieruszewski, M. Wyrzykowski, Lex/el. 2012.

Klafkowska-Waśniowska K., Komentarz do art. 18 ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną [w:] Świadczenie usług drogą elektroniczną oraz dostęp warunkowy. Komentarz do ustawy, red. D. Lubasz et al., Warszawa 2011.

Kłączyńska N., Dyskryminacja religijna a prawnokarna ochrona wolności sumienia i wyznania, Wrocław 2005.

Kodeks cywilny. Komentarz, red. A. Kidyba, t. 3: Zobowiązania. Część ogólna, Warszawa 2014.

Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3: Zobowiązania, cz. 1, red. J. Gudowski, Warszawa 2013.

Kolańczyk K., Prawo rzymskie, Warszawa 1976.

Konarski X., Komentarz do ustawy o świadczeniu usług drogą elektroniczną, Warszawa 2004.

Kononiuk T., Klauzula sumienia w zawodzie dziennikarza [w:] Między Klio a Themis. Księga dedykowana Profesorowi Jackowi Sobczakowi, Warszawa–Poznań 2016.

Kordasiewicz B., Cywilnoprawna ochrona prawa do prywatności, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2000, z. 1.

Kotas S., Lewandowska P., Ochrona uczuć religijnych a wolność wypowiedzi, Warszawa 2017.

Kozłowska-Kalisz P. [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, Lex/el. 2021.

Krajewski R., Ochrona wolności sumienia i wyznania w świetle Kodeksu karnego z 1997 r., „Przegląd Sądowy” 2008, nr 3.

Krukowski J., Konstytucyjna ochrona wolności sumienia i religii [w:] Sześć lat Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Doświadczenia i inspiracje, red. L. Garlicki, A. Szmyt, Warszawa 2003.

Krzyżak T., Biskupi wracają do klauzuli sumienia, „Rzeczpospolita”, 7 X 2014.

Księga trzecia. Zobowiązania [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, red. G. Karaszewski, J. Ciszewski, Warszawa 2013.

Księżak P. [w:] Kodeks cywilny. Część ogólna. Komentarz, red. M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2011.

Księżak P. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2014.

Kułak M. [w:] Ustawa o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania. Komentarz, red. K. Kędziora, K. Śmiszek, Warszawa 2017.

Kułak M., Skutek bezpośredni zasady niedyskryminacji w relacjach horyzontalnych – glosa do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z 22.1.2019 r., C-193/17, Cresco Investigation, EPS 2019, nr 6.

Kurosz K., Czy w prawie polskim dopuszczalne jest zadośćuczynienie pieniężne za śmierć zwierzęcia?, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2017, nr 1.

Kurosz K., Samorealizacja osoby ludzkiej jako element definicji dóbr osobistych Zbigniewa Radwańskiego. Uwagi na tle ochrony dóbr osobistych w świetle koncepcji psychologicznej Abrahama Maslowa, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2016, nr 3.

Lackoroński B., Więzi rodzinne jako dobro osobiste – uwagi na tle wyroku Sądu Najwyższego z 9 sierpnia 2016 roku, II CSK 719/15 [w:] Zadośćuczynienie na rzecz poszkodowanego w wypadku komunikacyjnym i na rzecz osób najbliższych. Materiały z konferencji naukowej, Warszawa, Sąd Najwyższy, 24 maja 2017 roku, red. M. Zieliński, Warszawa 2017.

Leibholz G., Rink H.-J., Hesselberger D., Grundgesetz, Köln 1988. Leszczyński L., Maroń G., Pojęcie i treść zasad prawa oraz generalnych klauzul odsyłających. Uwagi porównawcze, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2013, nr 1.

Lewandowska-Malec I., Dobra osobiste, Warszawa 2014.

Lewaszkiewicz-Petrykowska B., W sprawie wykładni art. 448 k.c., „Przegląd Sądowy” 1997, nr 1.

Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Wyrządzenie szkody przez kilka osób, Warszawa 1978.

Łętowska E., Liberal Concept of Human Rights in Central and Eastern Europe, Warszawa 1998.

Łolik M., Więź emocjonalna między osobami najbliższymi jako dobro osobiste. Glosa do uchwały SN z dnia 27 marca 2018 r., III CZP 60/17, „Przegląd Sądowy” 2019, nr 9.

Łyko Z., Wolność sumienia i wyznania w relacji: człowiek – kościoły – państwo [w:] Podstawowe prawa jednostki i ich ochrona, red. L. Wiśniewski, Warszawa 1997.

Machnikowski P. [w:] Dobra osobiste w XXI wieku, red. J. Balcarczyk, Warszawa 2012.

Machnikowski P. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6: Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2009.

Machnikowski P. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 6: Prawo zobowiązań – część ogólna, red. A. Olejniczak, Warszawa 2014.

Machowicz K., Jurydyczne uwarunkowania wolności wypowiedzi w Polsce jako kategoria praw człowieka, Lublin 2012.

Makarska M., Przestępstwa przeciwko wolności sumienia i wyznania w kodeksie karnym z 1997 roku, Lublin 2005.

Maliszewska-Nienartowicz J., Dyskryminacja pośrednia w prawie Unii Europejskiej, Toruń 2012.

Maniewska E. [w:] K. Jaśkowski, E. Maniewska, Komentarz aktualizowany do Kodeksu pracy, Lex/el. 2021.

Marek A., Prawo karne, Warszawa 2005.

Markiewicz R., Svensson a sprawa polska, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace z Prawa Własności Intelektualnej” 2014, nr 126.

Markiewicz R., Barta J., Media a dobra osobiste, Warszawa 2009.

Matys J., Model zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu szkody niemajątkowej w kodeksie cywilnym, Warszawa 2012.

Matys J., Model zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu szkody niemajątkowej w kodeksie cywilnym, Warszawa 2010.

Matys J., Wpływ zasad słuszności na zadośćuczynienie pieniężne z tytułu szkody niemajątkowej [w:] Wokół zasad prawa cywilnego, red. T. Mróz, S. Prutis, Warszawa 2006.

Mączyński A., Zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę spowodowaną naruszeniem dobra osobistego. Geneza, charakterystyka i ocena obowiązującej regulacji [w:] Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, red. M. Pyziak-Szafnicka, Kraków 2004.

McHugh C., The Equality Principle in EU Law: taking a human rights approach?, „Irish Student Law Review” 2006, t. 14.

Mendyk M., Podręcznik niebezpieczny dla duszy, wywiad przeprowadzony przez T. Krzyżaka, „Rzeczpospolita”, 10 października 2014.

Miączyński A., Zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę spowodowaną naruszeniem dobra osobistego. Geneza, charakterystyka i ocena obowiązującej regulacji [w:] Odpowiedzialność cywilna. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Adama Szpunara, Kraków 2004.

Nawrot O., Klauzula sumienia w zawodach medycznych w świetle standardów Rady Europy, „Zeszyty

Prawnicze Biura Analiz Sejmowych Kancelarii Sejmu” 2012, nr 3.

Nawrot O., Sprzeciw sumienia a prawa człowieka i ich filozofia, „Polish Law Review: scientific journal of the Faculty of Law and Administration, University of Gdańsk” 2015, t. 1.

Nesterowicz M., Zadośćuczynienie pieniężne i odszkodowanie za śmierć lub uszkodzenie psa „rodzinnego” na skutek czynu niedozwolonego (w świetle orzecznictwa), „Przegląd Sądowy” 2019, nr 5.

Nowakowski T., Zadośćuczynienie pieniężne za naruszenie więzi rodzinnej. Glosa do uchwały SN z dnia 22 października 2019 r., I NSNZP 2/19, OSP 2020, nr 5, poz. 38.

Oksza-Orzechowski K., Zmiana nazwiska rodowego w świetle ustawodawstw niektórych krajów, „Gazeta Administracji” 1938, nr 8.

Olejniczak A., komentarz do art. 445 k.c. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 3: Zobowiązania – część ogólna, red. A. Kidyba, Lex/el 2014.

Opinia rzecznik generalnej Stix-Hackl z 6 grudnia 2001 r., w sprawie Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Republice Włoskiej, C-224/00, ECLI:EU:C:2001:671.

Osajda K., Zadośćuczynienie za doznanie przez bliskiego uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku, „Państwo i Prawo” 2016, nr 1.

Ossowska-Salamonowicz A. [w:] Ustawa o radiofonii i telewizji. Komentarz, red. A. Niewęgłowski, Warszawa 2021.

Pacek G.J., Wasilewski P., Pomocnictwo w ujęciu cywilistycznym a odpowiedzialność dostawców usług hostingowych – dwugłos w sprawie, „Przegląd Prawa Handlowego” 2008, nr 7.

Panowicz-Lipska J., Majątkowa ochrona dóbr osobistych, Warszawa 1975.

Paprzycki R., Graj, szatanie. Prawnokarna ochrona sumienia i wyznania a działalność satanistów, „Rzeczpospolita”, 21 września 2000.

Paprzycki R., Prawna ochrona wolności sumienia i wyznania, Warszawa 2015.

Paprzycki R., Prawnokarna analiza zjawiska satanizmu w Polsce, Kraków 2002.

Pazdan M. [w:] System Prawa Prywatnego, t. 1: Część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.

Pązik A., Wyłączenie bezprawności naruszenia dobra osobistego na podstawie interesu społecznego, Warszawa 2014.

Piechowiak M., Wolność religijna – aspekty filozoficznoprawne, „Toruński Rocznik Praw Człowieka i Pokoju” 1994–1995, z. 3.

Pietrzak M., Demokratyczne, świeckie państwo prawne, Warszawa 1999.

Pietrzak M., Glosa do wyroku SA w Łodzi z 28.10.1998 r., I ACa 612/98, „Przegląd Sejmowy” 2000, nr 3.

Podkowik J., Cywilnoprawna ochrona dóbr osobistych a wolność sumienia i religii [w:] Wolność wypowiedzi „versus” wolność religijna. Studium z zakresu prawa konstytucyjnego, karnego i cywilnego, red. A. Biłgorajski, Warszawa 2015.

Podlech A., Grundrecht des Gewissensfreiheit und die besonderen Gewaltverhältnisse, Berlin 1969.

Projekt zmiany ustawy Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy Prawo telekomunikacyjne, druk Sejmu VIII Kadencji nr 1715.

Pyclik K., Wolność sumienia i wyznania w Rzeczypospolitej Polskiej (założenia filozoficznoprawne) [w:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.

Radwański Z., Zadośćuczynienie pieniężne za szkodę niemajątkową. Rozwój i funkcja społeczna, Poznań 1956.

Radwański Z., Olejniczak A., Zobowiązania, Warszawa 2012.

Rakiewicz F., Poczucie tożsamości narodowej jako dobro osobiste w świetle polskiego prawa cywilnego, cz. 3, „System Prawa Prywatnego” 2012, nr 1 i 3.

Rakoczy B., Glosa do wyroku SN z 6.04.2004 r., I CK 484/03, „Przegląd Sądowy” 2006, nr 10.

Razowski T., Tomaszewski A., O właściwym rozumieniu skargi o wszczęcie postępowania w sprawach o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego (art. 488 § 1 k.p.k.), „Prokuratura i Prawo” 2005, nr 6.

Safjan M., komentarz do art. 448 [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1, red. K. Pietrzykowski, Warszawa 2011.

Safjan M., Wolność religijna w konstytucjach państw europejskich [w:] Kultura i prawo. Materiały III Międzynarodowej konferencji na temat Religia i wolność religijna Unii Europejskiej, Warszawa, 2–4 września 2002, red. J. Krukowski, O. Theisen, Lublin 2003.

Sarnecki P. [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. L. Garlicki, t. 3, Warszawa 2003.

Sas-Wisłocki J., Ochrona prawna nazwiska, „Współczesna Myśl Prawnicza” 1938, nr 12.

Schiek D., Waddington L., Bell M., Non-discrimination Law, Oxford–Portland–Oregon 2007.

Schwierskott E., Gwarancje wolności sumienia w systemach prawnych Polski i Niemiec, „Przegląd Sejmowy” 2003, nr 6.

Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Lex/el. 2013.

Słownik języka polskiego, red. M. Szymczak, t. 3, Warszawa 1989.

Słownik języka polskiego PWN, red. L. Drabik, E. Sobol, Warszawa 2007.

Sobczak J. [w:] Kodeks karny, Komentarz, red. R. Stefański, Warszawa 2015.

Sobczak J., Prawo prasowe. Komentarz. Warszawa 2008.

Sobczak J., Radiofonia i telewizja, Kraków 2001.

Sobczak J., Gołda-Sobczak M., Wolność sumienia i wyznania jako

prawo człowieka, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska” 2012, nr 19.

Sokołowski T. [w:] Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1: Część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2009.

Sokołowski T., Wolność myśli, sumienia i wyznania dziecka [w:] Konwencja o prawach dziecka, analiza i wykładnia, red. T. Smyczyński, Poznań 1999.

Sorka K., Analiza aktualnego polskiego orzecznictwa w zakresie wolności religijnej, Warszawa, 2019, https://iws.gov.pl/wp-content/uploads/2020/11/K.-Sorka-Analiza-aktualnego-polskiegoorzecznictwa-w-zakresie-wolno%C5%9Bci-religijnej.pdf. Staatslexikon der Görres Gesellschaft, t. 2, Freiburg 1986.

Starck Ch. [w:] Kommentar zum Grundgesetz, Das Bonner Grundgesetz I, t. 1: Präambel. Art. 1–19, red. Ch. Starck, München 1999.

Surówka A., Glosa do wyroku TK z dnia 7 stycznia 2004 r. K. 14/2003, Teza nr 1, 46403/1, „Przegląd Sejmowy” 2004, nr 6.

Sut P., Problem twórczej wykładni przepisów o ochronie dóbr osobistych, „Państwo i Prawo” 1997, nr 9.

Szpunar A., Odpowiedzialność cywilna. Komentarz w formie glos, Sopot 1997.

Szpunar A., Odszkodowanie za szkodę majątkową. Szkoda na mieniu i osobie, Bydgoszcz 1998.

Szpunar A., Przesłanki przewidzianego w art. 448 k.c. zadośćuczynienia, „Przegląd Sądowy” 2002, nr 1.

Szpunar A., Zadośćuczynienie pieniężne za szkodę niemajątkową, Bydgoszcz 1999.

Szpunar A., Zadośćuczynienie za szkodę niemajątkową, Bydgoszcz 1999.

Szpunar M., Opinia rzecznika generalnego z 8 lutego 2016 r. w sprawie C-610/15 Stichting Brein.

Szymańska vel Szymanek P., Więź rodzinna w orzecznictwie Sądu Najwyższego, „Studia Prawnoustrojowe” 2019, nr 45.

Śmieja A., Instytucja zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę w kodeksie zobowiązań i w kodeksie cywilnym, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 2009, nr 3161.

Tokarczuk R., Prawo amerykańskie. Podręcznik, Warszawa 2011.

Tokarz A.S., Zdrada małżeńska. Zadośćuczynienie za zerwanie więzi rodzinnych, „Przegląd Sądowy” 2011, nr 4.

Tomasz św., Traktat o człowieku (Suma teologiczna), Poznań 1956.

Tuora-Schwierskott E., Pojęcie sumienia w doktrynie konstytucjonalistów niemieckich w świetle ochrony prawnej wolności sumienia i religii, „Państwo i Prawo” 2014, nr 8.

Tuora-Schwierskott E., Malicka A., Wolność sumienia, religii i światopoglądu w niemieckim i amerykańskim prawie pracy – wybrane przykłady regulacji prawnych i orzecznictwa, „Przegląd Sejmowy” 2014, nr 2.

Tylec G., Imię i nazwisko osoby fizycznej oraz ich ochrona w polskim prawie cywilnym, Lublin 2013.

Tylec G., Odpowiedzialność osób trzecich za naruszenie prawa autorskiego w Internecie [w:] Internet a prawo autorskie, red. A. Niewęgłowski, M. Chrzanowski, Lublin 2016.

Uzasadnienie projektu ustawy, druk Sejmu VIII Kadencji nr 1715.

Vickers L., Religion and belief discrimination in Employment – the EU law, Luxemburg 2006, file:///C:/Users/PRACOW~1/AppData/Local/Temp/relandbel_en.pdf.

Wałachowska M., Naruszenie dóbr osobistych członków rodziny w związku ze spowodowaniem śmierci osoby bliskiej. Glosa do wyroku SN z dnia 14 stycznia 2010 r., IV CSK 307/09, OSP 2011, nr 2, poz. 15.

Wałachowska M., Zadośćuczynienie pieniężne za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia w prawie polskim, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2012, nr 2.

Warchałowski K., Prawo do wolności myśli, sumienia i religii w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Lublin 2004.

Wąsek A., Ochrona uczuć religijnych w prawie karnym [w:] Prawo wyznaniowe, red. H. Misztal, Lublin 2000.

Wenzel E.-M., Religionsbedingte Konflikte im Arbeitsleben, Aachen 2008.

Wierciński J., Niemajątkowa ochrona czci, Warszawa 2002.

Wiercińskiego J. glosa do wyroku SN z dnia 21 września 2006 r., I CSK 118/06, OSP 2009, nr 10, poz. 107.

Wild M., Przesłanki zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę związaną z uszkodzeniem ciała lub uszczerbkiem na zdrowiu w praktyce sądowej, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 2012, nr 2.

Williams A.T., Promoting Justice after Lisbon: Groundwork for a New Philosophy of EU Law, „Oxford Journal of Legal Studies” 2010, t. 30, nr 4.

Winiarczyk-Kossakowska M., Wolność sumienia i religii, „Studia Prawnicze” 2001, z. 1.

Wiśniewski A., O symbolach religijnych w orzecznictwie strasburskim, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2013, t. 29.

Wiśniewski L., Glosa do wyroku SA w Łodzi z 28.10.1998 r., I ACa 612/98, „Przegląd Sejmowy” 2000, nr 3.

Włodarczyk W., Rejestracja symboli religijnych w charakterze znaku towarowego a zasady współżycia społecznego [w:] Współczesne problemy prawa publicznego. Studia z prawa publicznego, red. S. Fundowicz, Lublin 1999.

Wojciechowska J. [w:] B. Kunicka-Michalska, J. Wojciechowska, Przestępstwa przeciwko wolności, wolności sumienia i wyznania,

wolności seksualnej i obyczajności oraz czci i nietykalności cielesnej. Rozdziały XXIII, XXIV, XXV i XXVII Kodeksu karnego. Komentarz, Warszawa 2001.

Wojciechowska J. [w:] Kodeks karny. Część szczegółowa. Komentarz do artykułów 117–221, t. 1, red. A. Wąsek, R. Zawłocki, Warszawa 2010.

Woźniak M., Naruszenie dóbr osobistych hałasem, „Przegląd Sądowy” 2015, nr 6.

Wronkowska S., Zieliński M., Ziembiński Z., Zasady prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa 1974.

Wróbel A., Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Komentarz, Warszawa 2020.

Wróbel W. [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, red. A. Zoll, Warszawa 2013.

Wróbel W., komentarz do art. 117–211a [w:] Kodeks karny. Część szczególna, t. 2, cz. 1, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017.

Wróblewski J., Rozumienie prawa i jego wykładnia, Wrocław 1990.

Zgoliński I. [w:] Kodeks karny. Komentarz, red. V. Konarska-Wrzosek, Warszawa 2020.

Zippelius R., Deutsches Staatsrecht. Ein Studienbuch, München 1982.

Zoll F., Prawo cywilne w zarysie, Kraków 1948.