Rodzina a pandemia

Autorzy

Jacek Kurzępa
Uniwersytet Zielonogórski
https://orcid.org/0000-0003-4202-5508
Karol Leszczyński
https://orcid.org/0000-0002-8520-500X
Monika Przybysz
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
https://orcid.org/0000-0002-9794-4010
DOI: https://doi.org/10.52097/acapress.9788362475452

Słowa kluczowe:

edukacja zdalna, pandemia, rodzina, socjologia edukacji, socjologia młodzieży, socjologia rodziny, COVID-19

Streszczenie

W części pierwszej przedstawiamy wyniki badań ilościowych zrealizowanych z rodzicami uczniów klas 4–8 szkół podstawowych oraz rodzicami uczniów szkół ponadpodstawowych. Zasadnicze badania ilościowe zostały zrealizowane w formie ankiety elektronicznej (CAWI). Z bazy Systemu Informacji Oświatowej wylosowaliśmy szkoły biorące udział w badaniach. Bazę ograniczyliśmy do szkół podstawowych, w których odbywa się nauczanie w klasach 7–8, liceów, szkół branżowych pierwszego stopnia oraz techników. W całej Polsce było 22 097 placówek oświatowych, które stanowią przedmiot badania. Z tak przygotowanej populacji w poszczególnych województwach wylosowana została próba 378 szkół. W każdej ze szkół prosiliśmy o wylosowanie jednej klasy do realizacji ankiety. Zebraliśmy w ten sposób 5174 odpowiedzi od rodziców. Link do ankiety dystrybuowany był dzięki wsparciu poszczególnych kuratorów wojewódzkich, respondenci otrzymywali więc go od dyrektorów szkół.

W części drugiej przedstawione są wyniki badań jakościowych, na ich podstawie zbudowane zostały strategie rodzinne czasów zarazy, to w jak różny sposób rodzice i dzieci reagowali na rzeczywistość pandemii, zamknięcia w domach i edukacji zdalnej. 

Biogramy autorów

Jacek Kurzępa - Uniwersytet Zielonogórski

Prof. UZ, dr. hab., socjolog młodzieży, badacz społeczny, w ostatnich latach realizował projekty badawcze dotyczące uczniowskiej samorządności, aktywności obywatelskiej młodzieży czy też zachowań ryzykownych. W ramach tych poszukiwań na rynku wydawniczym pojawiły się m.in. pozycje: Jacek Kurzępa, Wiesław Gajewski Ryzykowne zachowania seksualne młodzieży w centrum oddziaływań profilaktycznych (2018); Jacek Kurzępa i Zespół Diagnoza problemu używania narkotyków i nowych substancji psychoaktywnych na terenie województwa łódzkiego (2019). Aktualnie prof. Kurzępa jest kierownikiem projektów badawczych: “Interdyscyplinarna i komparatystyczna diagnoza problemów wtórnych wyłaniających się w postawach i zachowaniach współczesnej młodzieży w konsekwencji pandemii koronawirusa Covid-19, w perspektywie indywidualnej i wspólnotowej” w Uniwersytecie Zielonogórskim, “Młodzież 4.0” realizowanego w WSH TWP Szczecin oraz “Zagrożenia uzależnieniem behawioralnym w środowisku liderów młodzieżowych, szczególnie MRpJST” realizowanego w ramach grantu KBPN.

Karol Leszczyński

Doktor, socjolog, absolwent Instytutu Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego. Członek Polskiego Towarzystwa Socjologicznego, Światowej Rady Badań nad Polonią oraz European Sociological Association. Zainteresowania naukowe skupiają się przede wszystkim nad socjologią młodzieży, etniczności i migracji. Doktorat z socjologii obroniony w 2019 r. na podstawie rozprawy pt. Diaspora i ojczyzna wyobrażona. Związek Harcerstwa Polskiego w Wielkiej Brytanii w latach 1945-2016. Doświadczony wychowawca, instruktor harcerski w stopniu harcmistrza. W zespole projektowym odpowiedzialny za: tworzenie narzędzi badawczych; realizację badań ilościowych; analizy ilościowe; częściowo za koordynację prac zespołu badawczego. 

Monika Przybysz - Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Dr hab., prof. UKSW, specjalista ds. public relations, crisis management, reklamy i marketingu medialnego, medioznawca i teolog. Nagrodzona przez Prezesa Rady Ministrów RP za doktorat w 2008 r. Ukończyła ze Złotą Odznaką studia podyplomowe w Uniwersytecie Warszawskim z public relations. Kierownik sekcji public relations w Polskim Towarzystwie Komunikacji Społecznej. Współorganizator corocznych warsztatów dla rzeczników prasowych zakonnych i diecezjalnych od 2008 r. Laureatka nagrody branży public relations „PRoton 2013”. Od 2016 r. członek Grupy Roboczej ds. etyki i standardów odpowiedzialnego prowadzenia biznesu w Ministerstwie Inwestycji i Rozwoju. Od 2018 r. członek Grupy Roboczej ds. Społecznej Odpowiedzialności Uczelni w Ministerstwie Rozwoju Regionalnego. Od 2019 r. przedstawiciel Rzeczypospolitej Polskiej w zespole roboczym Social Dimension w pracach Bologna Follow-Up Group w ramach Bologna Process. Ekspert ds. crisis management w projekcie międzynarodowym “The impact of social media in emergencies – Capability Project”. Ekspert w projekcie współfinansowanym przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Innowacyjna Gospodarka 2007–2013, Priorytet VII Społeczeństwo Informacyjne – Budowa elektronicznej administracji „Dotacje na Innowacje" – "Inwestujemy w Waszą przyszłość": „Platforma udostępniania on-line przedsiębiorcom usług i zasobów cyfrowych rejestrów medycznych”. Od 2020 r. członek Komitetu Nauk Teologicznych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie.

Bibliografia

Beaunoyer, E., Dupéré, S., Guitton, Matthieu, J. (2020). COVID-19 and digital inequalities: Reciprocal impacts and mitigation strategies. Computers in Human Behavior, 111. DOI: https://doi.org/10.1016/j.chb.2020.106424.

Buchner, A., Majchrzak, M., Wierzbicka, M. (2020). Edukacja zdalna w czasie pandemii. Raport. Edycja I. Warszawa: Fundacja Centrum Cyfrowe. https://centrumcyfrowe.pl/edukacja-zdalna/ (dostęp: 11.05.2021).

Buchner, A., Müller, A., Urbańska, A., Wierzbicka, M. (b.r.). Wpływ korzystania z social mediów na postrzeganie swojego ciała przez nastolatki/ów. Raport z badań, Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, https://fdds.pl/_Resources/Persistent/0/8/1/b/081badc25e1f98c9c64e65251d1a439e7d012b38/cialonieokresla%20badania.pdf (dostęp: 6.12.2022).

Cappa, C., Jijon, I. (2021). COVID-19 and violence against children: A review of early studies. Child Abuse Neglect, 116(2), 105053.

Chatzittofis, A., Karanikola, M., Michailidou, K. (2021). Impact of the COVID-19 pandemic on the mental health of healthcare workers. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(1435), s. 1–8.

Chew, N.W.S., Lee, G.K.H., Tan, B.Y.Q., Jing, M., Goh, Y., Ngiam, N.J.H., Yeo, L.L.L., Ahmad, A., Ahmed, K.F., Napolean, S.G., Sharma, A.K., Komalkumar, R.N., Meenakshi, P.V., Shah, K., Patel, B., Chan, B.P.L., Sunny, S., Chandra, B., Ong, J.J.Y., Paliwal, P.R., Wong, L.Y.H., Sagayanathan, R., Chen, J.T., Ying Ng, A.Y., Teoh, H.L., Tsivgoulis, G., Ho, C.S., Ho, R.C., Sharma, V.K. (2020). A multinational, multicentre study on the psychological outcomes and associated physical symptoms amongst healthcare workers during COVID-19 outbreak. Brain, Behavior and Immunity, 88(1), s. 559–565.

Cunningham, W.V., Maloney, W.F. (2000). Measuring vulnerability: Who suffered in the 1995 mexican crisis. https://www.semanticscholar.org/paper/Measuring-vulnerability%3A-Who-su-ered-in-the-1995-Cunningham-Maloney/51fb35a42dbf9beadfb7cc9880697478dab85f5c (dostęp: 7.12.2022).

Cudak, H. (2012). Rola matki w zaspokajaniu potrzeb emocjonalnych dzieci. Pedagogika Rodziny, 2/1, s. 21–29.

Deursen, A. J. (2020). Digital inequality during a pandemic: Quantitative study of differences in COVID-19-related Internet uses and outcomes among the general population. Journal of Medical Internet Research, 22(8). DOI: https://doi.org/10.2196/20073.

Duży wzrost liczby prób samobójczych wśród dzieci. Ekspertka: pandemia nasiliła problemy, które były od lat. (2022). TVN24, https://tvn24.pl/polska/proby-samobojcze-dzieci-statystyki-policji-2021-2020-2019-rok-ekspertka-komentuje-5559981 (dostęp: 7.12.2022).

Faulkner, J.-P., Murphy, E., Scott, M. (2019). Rural household vulnerability a decade after the great financial crisis. Journal of Rural Studies, 72, s. 240–251. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.10.030.

Fiorillo, A., Sampogna, G., Giallonardo, V., Sani, G., Del Vecchio, V., Luciano, M., Albert, U., Carmassi, C., Carrà, G., Cirulli, F., Dell’Osso, B., Nanni, M.G., Pompili, M., Sani, G., Tortorella, A., Volpe, U. (2020). Effects of the lockdown on the mental health of the general population during the COVID-19 pandemic in Italy: Results from the COMET collaborative network. European Psychiatry, 63(1), s. 1–11.

Gambin, M., Sękowski, M., Woźniak, M., Woźniak-Prus, M., Pisula, E., Hansen, K., Kmita, G., Kubicka, K., Gorgol, J., Huflejt-Łukasik, M., Holas, P., Łyś, A.E., Wnuk, A., Oleksy, T., Szczepaniak, A., Cudo, A., Łojek, E., Bargiel-Matusiewicz, K. (2021). Objawy depresji i lęku wśród Polaków w trakcie epidemii COVID-19. Raport z badań podłużnych. Warszawa: Uniwersytet Warszawski Wydział Psychologii.

Ganz, F., Torralba, R., Oliveira, V. (2020). Impact of social isolation due to COVID-19 on health in older people: mental and physical effects and recommendations. Journal of Nutrition, Health & Aging, 24(9), s. 938–947.

Giercarz-Borkowska, M. (2020) Między pracą zawodową a edukacją dzieci – sytuacja zawodowa rodziców edukujących domowo. Edukacja Dorosłych, 82(1), s. 83–97 (dostęp: 15.12.2022). DOI 10.12775/ED.2020.006.

Guessoum, S.B., Lachal, J., Radjack, R., Carretier, E., Minassian, S., Benoit, L., Moro, M.R. (2020). Adolescent psychiatric disorders during the COVID-19 pandemic and lockdown. Psychiatry Res, 291: 113264. DOI: 10.1016/j.psychres.2020.113264, http://mda.aphp.fr/IMG/documents/5eff018383cc8-article-covid-guessoum.pdf (dostęp: 7.12.2022).

Hamby, S.L., Finkelhor, D., Ormrod, R.K., Turner, H.A. (2004). The Juvenile Victimization Questionnaire (JVQ): Administration and scoring manual. Durham, NH: Crimes against Children Research Center.

John Hopkins University. (b.r.). https://coronavirus.jhu.edu/map.html (dostęp: 8.01.2022).

Klimczuk, A. (2021). Pandemia COVID-19 z perspektywy teorii ryzyka. W: A. Bartoszewicz, K. Księżopolski, A. Zybała (red.), Polska. Unia Europejska. Świat. W pandemii COVID-19 - wybrane zagadnienia. Wnioski dla kształtowania i prowadzenia polityki publicznej (s. 34–56). Warszawa: Elipsa.

Kołodziejczyk J. (2014). Rodzice o swoim zaangażowaniu w edukację szkolną dzieci. W: Mazurkiewicz G., Gocłowska A. (red.), Jakość edukacji, dane i wnioski z ewaluacji zewnętrznych przeprowadzonych w latach 2013–2014. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kurzępa, J., Leszczyński, K., Przybysz, M. (2021). Uczniowie a pandemia. Lublin: Wydawnictwo Academicon.

Lin, L.Y., Sidani, J., Shensa, A., Radovic, A., Miller, E., Colditz, J., Hoffman, B., Giles, L., Primack, B. (2016). Association between social media use and depression among U.S. young adults, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26783723/ (dostęp: 7.12.2022).

Liu, J.J., Bao, Y., Huang, X., Shi, J., Lu, L. (2020). Mental health considerations for children quarantined because of COVID-19. The Lancet. Child and Adolescent Health, (291), s. 113–264.

Lurka, K. (2022). Już sześcioletnie dzieci mają za sobą próby samobójcze, https://www.termedia.pl/mz/Juz-szescioletnie-dzieci-maja-za-soba-proby-samobojcze,48668.html (dostęp: 7.2.2022).

Łukianow, M. (b.r.). Pokolenie Z i nauka. Postawy młodzieży szkolnej z miejscowości do 100 000 mieszkańców wobec nauki, https://www.kopernik.org.pl/sites/default/files/2021-11/2021_raport_roses.pdf (dostęp: 7.12.2022).

Merton, R. (1968). The Matthew effect in science. Science, 159(3810), s. 56–63.

Nastolatkowie wobec pandemii, VIII – XI 2020, 16-18 lat, N = 360. (2020). Instytut Psychologii APS im. M. Grzegorzewskiej, Wydział Psychologii UW.

Mierzyńska, A. (2020). Alternatywni. Kiedy teorie spiskowe niszczą prawdziwe życie, https://oko.press/alternatywni-kiedy-teorie-spiskowe-niszcza-prawdziwe-zycie (dostęp: 28.12.2022).

Mikołajczyk, M. (2022). Tak źle jeszcze nie było. Rekordowa liczba prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży, https://wiadomosci.wp.pl/tak-zle-jeszcze-nie-bylo-rekordowa-liczba-prob-samobojczych-wsrod-dzieci-i-mlodziezy-6827155987065344a, (dostęp: 7.12.2022).

Nguyen, M. H., Hargittai, E., Marler, W. (2021). Digital inequality in communication during a time of physical distancing: The case of COVID-19. Computers in Human Behavior, 120. DOI: https://doi.org/10.1016/j.chb.2021.106717.

Nowakowska, K. (2020). Przemoc domowa w czasie koronawirusa: Policja zakłada mniej Niebieskich kart. Dlaczego?, https://prawo.gazetaprawna.pl/artykuly/1472020,przemoc-domowa-koronawirus-statystyki.html (dostęp:7.12.2022).

Pedrosa, A.L., Bitencourt, L., Cláudia, A., Fróes, F., Luíza, M., Cazumbá, B., Gustavo, R., de Brito, S., Bruna, C. (2020). Emotional, behavioral, and psychological impact of the COVID-19 pandemic. Frontiers in Psychology, 11(10), s. 1–18.

Ptaszek, G., Stunża, G. D., Pyżalski, J., Dębski, M., Bigaj, M. (2020). Edukacja zdalna: co stało się z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami?. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Pyżalski, J. (2020a). Ważne relacje uczniów i nauczycieli w czasie edukacji zdalnej. W: Ptaszek G., Stunża G. D., Pyżalski J., Dębski M., Bigaj M., Edukacja zdalna: co stało się z uczniami ich rodzicami i nauczycielami?. Gdańsk: GWP.

Pyżalski, J. (2020b). Zmiany w zakresie czasu poświęconego wybranym aktywnościom w czasie pandemii. W: Ptaszek G., Stunża G. D., Pyżalski J., Dębski M., Bigaj M., Edukacja zdalna: co stało się z uczniami ich rodzicami i nauczycielami?. Gdańsk: GWP.

Reczek-Zymróz Łucja (2022), Rola ojca w edukacji dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Kultura i Eduakcja, 1(135), s. 176–195.

Robinson, L., Schulz, J., Ball, Ch., Chiaraluce, C., Dodel, M., Francis, J. i wsp. (2021). Cascading crises: Society in the age of COVID-19. American Behavioral Scientist, 65(12), 1608–1622. DOI: https://doi.org/10.1177/00027642211003156.

Romańczak, S. (red.). (2020). Negatywne doświadczenia młodzieży w trakcie pandemii. Raport z badań ilościowych, 2-25 IX 2020 roku, 13-17 lat, N = 500. Warszawa: Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę, https://fdds.pl/_Resources/Persistent/5/0/0/e/500e0774b0109a6892ce777b0d8595f528adea62/Negatywne-doswiadczenia-mlodziezy-w-trakcie-pandemii.-Raport-z-badan-ilosciowych-1.pdf (dostęp: 7.12.2022).

Royal Society for Public Health, Young Health Movement (2017). #Status of mind. Londyn: RSPH, https://www.rsph.org. uk/static/uploaded/d125b27c-0b62-41c5-a2c0155a8887cd01.pdf (dostęp: 7.12.2022).

Rozmawiaj z Klasą. Zdrowie psychiczne uczniów i uczennic oczami nauczycieli i nauczycielek. Raport z badania. (2020). Fundacja Edukacja dla Demokracji.

Rusak, A. (2022). Padł smutny rekord. Jeszcze nigdy nie było tak wielu prób samobójczych wśród dzieci, https://vibez.pl/wydarzenia/padl-smutny-rekord-jeszcze-nigdy-nie-bylo-tak-wielu-prob-samobojczych-wsrod-dzieci-6827485088012800a (dostęp: 7.12.2022).

Schneider, J., Talamonti, D., Gibson, B., Forshaw, M. (2021). Factors mediating the psychological well-being of healthcare workers responding to global pandemics: A systematic review. Journal of Health Psychology, 27(8), s. 1–22.

Shakya, H., Christakis, N. (2017). Association of Facebook use with compromised well-being. American Journal of Epidemiology, 185(3), s. 203–211, https://academic.oup.com/aje/article/185/3/203/2915143 (dostęp: 7.12.2022).

Stodolak, S. (2020). Teorie spiskowe zasługują na poważne traktowanie. To zjawisko mówi o czymś bardzo niewygodnym dla elit, https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/1475287,o-co-chodzi-w-teoriach-spiskowych.html (dostęp: 28.12.2022).

Suryahadi, A., Sumarto, S. (2003). Poverty and vulnerability in Indonesia before and after the economic crisis. Asian Econ Journal, 17(1), s. 45–64. DOI: https://doi.org/10.1111/1351-3958.00161.

Taquet, M., Geddes, J.R., Husain, M., Luciano, S., Harrison, P.J. (2021). 6-month neurological and psychiatric outcomes in 236 379 survivors of COVID-19: a retrospective cohort study using electronic health records. Lancet Psychiatry, 8(5), s. 416–427.

Tawodzera, G. (2011). Vulnerability in crisis: urban household food insecurity in Epworth, Harare, Zimbabwe. Food Security, 3(4), s. 503–520. DOI: https://doi.org/10.1007/s12571-011-0152-1.

Teorie spiskowe i beztroska młodego pokolenia. Prawie co piąty Polak uważa, że nie ma żadnej epidemii koronawirusa (2020). https://forsal.pl/lifestyle/zdrowie/artykuly/7844922,covid-19-teorie-spiskowe-co-piaty-polak-uwaza-ze-nie-ma-zadnej-epidemii-koronawirusa-sondaz.html (dostęp: 28.12.2022).

Tomaszek, K., Muchacka-Cymerman, A. (2020). Thinking about my existence during COVID-19, I feel anxiety and awe – The mediating role of existential anxiety and life satisfaction on the relationship between PTSD symptoms and post-traumatic growth. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(7062), s. 1–14.

Tragiczne statystyki. Coraz więcej dzieci odbiera sobie życie w Polsce (2022). https://portalstatystyczny.pl/tragiczne-statystyki-coraz-wiecej-dzieci-odbiera-sobie-zycie-w-polsce/ (dostęp: 7.12.2022).

UNICEF. (2021). Preventing a Lost Decade. Urgent action to reverse the devastating impact of COVID-19 on children and young people, https://www.unicef.org/media/112891/file/UNICEF%2075%20report.pdf (dostęp: 7.12.2022).

Walentynowicz, P., Sałek-Imińska, A. (red.) (2021). Zarządzanie i rynek pracy w warunkach pandemii COVID-19. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum.

Witkowska, N. (2020). Rumianki i Bratki – akcja, która może uratować życie, https://raportcsr.pl/rumianki-i-bratki-akcja-ktora-moze-uratowac-zycie/ (dostęp: 7.12.2022).

Yap, S-F., Xu, Y., Tan, L. (2021). Coping with crisis: The paradox of technology and consumer vulnerability. International Journal Consumer Studies, 45(6), s. 1239–1257. DOI: https://doi.org/10.1111/ijcs.12724.

Załącznik do uchwały nr 183 Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 2021 r. (poz. 1204).

Zamachy samobójcze od 2017 roku, https://statystyka.policja.pl/st/wybrane-statystyki/zamachy-samobojcze/63803,Zamachy-samobojcze-od-2017-roku.html.

Zheng, Y., Walsham, G. (2021). Inequality of what? An intersectional approach to digital inequality under Covid-19. Information and Organization, 31(1). DOI: https://doi.org/10.1016/j.infoandorg.2021.100341.

Zlatkin-Troitschanskaia, O. (2020). Students often do not question online information, https://www.uni-mainz.de/presse/aktuell/11197_ENG_HTML.php (dostęp: 7.12.2022.).

Rodzina a pandemia

Pobrania

Książka drukowana

Opublikowane

22 lutego 2023

Kategorie

Prawa autorskie (c) 2023 Wydawnictwo Academicon

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.

Szczegóły dotyczące monografii

ISBN-13 (15)

978-83-62475-45-2

Data publikacji wersji drukowanej (19)

2022_12_30